«Το παραμύθι αντανακλά την πραγματικότητα σε έναν παράξενο καθρέπτη, μη συμβατικό, που προσφέρει μιαν εικόνα που επιτρέπει να καταλάβεις καλύτερα την πραγματικότητα».
Ο Luis Sepúlveda παραδίδει την οπτική του για τον κόσμο μέσα από το παραμύθι: “Ιστορία ενός σκύλου που εκπαίδευσε σε ένα παιδάκι την πίστη”.
Και δεν είναι σίγουρα μια τυχαία επιλογή: είναι από το 1996 που ο χιλιανός  “κόκκινος” χρησιμοποιεί τα ζώα για να φθάσει στην καρδιά  της ύπαρξης και να πολεμήσει, με ελαφριά όπλα αλλά όχι λιγότερο αποτελεσματικά εξ αιτίας αυτού, τους παντοτινούς του αγώνες.
Με την “Ιστορία μιας γλαροπούλας και του γάτου που της έμαθε να πετά”, δύο εκατομμύρια αναγνώστες μόνο στην Ιταλία, ο Sepúlveda κοινώνησε σε όλους, και στα παιδάκια, την αγάπη του για την φύση και την περιφρόνησή του για τους ανθρώπους που την τραυματίζουν και την βεβηλώνουν.  Στα επόμενα δυο παραμύθια που συγκροτούν την Τριλογία της φιλίας επέστρεψε να μας μιλά για τους συναισθηματικούς δεσμούς που ο χρόνος δεν μπορεί να σπάσει, αλλά γενόμενος σιγά σιγά πιο φιλοσοφικός, μέχρι να μεταμορφώσει μιαν χελώνα σε επαναστάτρια που ερευνά τους λόγους της βραδύτητας και αντιτίθεται στον κονφορμισμό και την έγκριση.
Σύγχρονος La Fontaine, αυτή την φορά ο  Sepúlveda μας μεταφέρει στον νότο της Χιλής, και μας μιλά για την ιστορία ενός σκύλου που μεγαλώνει μαζί με τους  mapuche, τους Ανθρώπους της Γης απ’ όπου αυτός ο ίδιος προέρχεται, που στην αρχή αποδεκατίστηκε και στην συνέχεια υποχρεώθηκε από τους γαιοκτήμονες να μεταναστεύσει σε ζώνες απομονωμένες και μη παραγωγικές. Γενόμενο λάφυρο πολέμου μιας χούφτας ανδρών βίαιων και κατάπτυστων, που κρατούν όπλα για να σκοτώνουν και κινούν  “μεγάλα θηρία από μέταλλο” για να ισοπεδώνουν το δάσος, διαχωρισμένο από τον σύντροφό του Aukamañ, το ίντιο παιδάκι για το οποίο στάθηκε σαν αδελφός, το σκυλί είναι υποχρεωμένο να κυνηγήσει έναν μυστηριώδη φυγά.  Στο τέλος της κούρσας του, ανάμεσα σε ποτάμια και φτέρες, με το αίμα να ρέει από το στήθος, θα αποθέσει φόρο τιμής στο όνομά του, ένα σημαντικό όνομα, που σημαίνει πίστη. Καμιά έκπληξη. Το γεγονός της φύσης που την προσβάλουν έχει πάντα εξοργίσει τον Sepúlveda, όπως και η καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Εκείνο που αγαπά πολύ, εκείνο που θέλει να πει στον κόσμο το αναθέτει σε λόγια γλυκά και συγκεκριμένα. Λόγια κατάλληλα για παιδάκια, αλλά και για μεγάλους. Λόγια που είναι γέφυρα ανάμεσα στον Αίσωπο και την Λατινική Αμερική, και δεν θα είναι ποτέ ουδέτερα.  Είναι αυτός που το λέει, να εξηγεί γιατί τα παραμύθια, πως η λογοτεχνία, είναι ένας άλλος τρόπος για να κάνει πολιτική.
Όλα τα βιβλία του γεννιούνται από κάτι που είδε, έζησε, άκουσε και τον συγκίνησε, από την συνάντηση με τους ίντιος  jibaros στο δάσος του Αμαζονίου ή από μιαν ερώτηση από τα εγγονάκια του.
Αυτό το παραμύθι από τι γεννιέται;
«Τον φεβρουάριο του 2013 ήμουν στα νότια της Χιλής για να επισκεφτώ την περιοχή της Araucanía, την Wallmapu, την χώρα των μαπούτσε,  mapuche. Μίλησα και άκουσα πολλά πρόσωπα, ένα από αυτά ήταν ένα παιδάκι, νομίζω επτά χρονών και ήταν πολύ λυπημένο γιατί είχε χάσει τον σκύλο του. Μια γριά mapuche το παρηγορούσε, λέγοντάς του πως το σκυλί του θα επέστρεφε διότι ήταν ένα πιστό σκυλί, ένας πιστός φίλος. Μου άρεσε έτσι όπως μιλούσε στο παιδάκι κι έτσι γεννήθηκε αυτή η ιστορία».
Τι σας συναρπάζει στην προφορική παράδοση των παραμυθάδων;
«Η προφορική παράδοση είναι αρχαία όσο η ανθρωπότητα και είμαστε ανθρώπινα όντα για την ίδια εκείνη ικανότητα να λέμε μεταξύ μας πράγματα, να μιλάμε για το πως υπήρξε η ημέρα. Δεν είμαι μόνον εγώ που συναρπάζομαι από την προφορική παράδοση, από την τέχνη να διηγείσαι ιστορίες. Σε μια περιοχή του βορρά της Argentina, El Chaco, ο συγγραφέας Mempo Giardinelli οργανώνει κάθε χρόνο μιαν λογοτεχνική συνάντηση στην οποίαν οι μεγάλες φιγούρες είναι οι γιαγιάδες “cuenta-cuentos” (αυτές που διηγούνται ιστορίες). Στην διάρκεια ενός Σαββατοκύριακου μαζεύονται χιλιάδες άνθρωποι όλων των ηλικιών, να ευχαριστηθούν την προφορική διήγηση, των γιαγιάδων που λεν ιστορίες και που με τα λόγια τους διηγούνται το σύμπαν ».
Το παραμύθι είναι ένα είδος διήγησης καθολικό, κι όμως καταφέρνει να αντανακλά την κουλτούρα και την ιδιαιτερότητα κάθε λαού. Πόσο βαραίνουν οι ρίζες σας στα παραμύθια που γράφετε; Και πόσο αντιθέτως η δυτική παράδοση, συνδεδεμένη με τον Αίσωπο και τον Φαίδρο;
«Tόσο οι καταβολές μου όπως και η δυτική και ανατολική παράδοση του παραμυθιού έχουν μιαν σημασία όταν γράφω. Εγώ είμαι εκείνος που που διάβασα, άκουσα, αγάπησα, αξιολόγησα, οπότε έκλαψα και γέλασα. Εγώ είμαι το σύνολο όλων αυτών».
Μήπως είναι το παραμύθι ένα μέσο για να πούμε την αλήθεια;
«Πιστεύω πως όλα τα παραμύθια λένε την πραγματικότητα και το πλέγμα μεταξύ πραγματικότητας και ανθρώπινων συμπεριφορών. Το παραμύθι αντανακλά την πραγματικότητα σε έναν παράξενο καθρέπτη, καθόλου συμβατικό, και παρέχει μιαν εικόνα που επιτρέπει μιαν καλύτερη αντίληψη της πραγματικότητας».
Όπως στη  “Τριλογία της φιλίας ” και στην “Ιστορία ενός σκύλου που εδίδαξε σε ένα παιδάκι την πιστότητα” λέγεται η σημαντικότητα της συνάντησης με τον άλλον, με τον διαφορετικό σε μιαν κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Αναφέρομαι στο σκυλάκι, που ζεστάθηκε και ταίστηκε από το τζάγκουαρ. Ποια αξία έχει η διαφορετικότητα στην ζωή;
«Η διαφορετικότητα είναι μια εκπληκτική αξία που καθιστά δυνατή την ζωή. Είναι αδύνατον να φανταστούμε την ζωή δίχως αυτή να είναι ένας ατέλειωτος κατάλογος της διαφορετικότητας. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα: το 1519 ο Cortés έφθασε στο Μεξικό με την πρόθεση να λεηλατήσει και να καταστρέψει ότι ήταν άλλο, ότι ήταν διαφορετικό. Αλλά με αυτόν υπήρχε ένας άνδρας με το όνομα Gonzalo Guerrero που κατάλαβε πόσο σημαντικό ήταν η διαφορετικότητα του κόσμου Maya, αντιλήφθηκε πως αυτή η διαφορετικότητα έπρεπε να υπερασπιστεί και το έκανε. ο Guerrero πέθανε σαν στρατηγός Maya, θυσίασε την ζωή του για τον άλλον, για τον διαφορετικό ».
Αυτό το παραμύθι σας μοιάζει να σημαδεύεται από την κοινωνική και πολιτική στράτευση. Δεν είστε μόνον απολογητής της φιλίας, της συμπάθειας και την πιστότητας, αλλά ανθίζει επίσης η επιθυμία ελευθερίας και η ιστορία των ταπεινώσεων και των βιαιοτήτων που υπέστησαν οι μαπούτσε…
«Σε όλες μου τις ιστορίες είναι παρούσα η πραγματικότητα, εκείνο που μου αρέσει και εκείνο που πιστεύω πως πρέπει να αλλάξει: δεν είμαι ουδέτερος διότι στην ιδέα μου για την αντιμετώπιση της πραγματικότητας, η ουδετερότητα δεν υπάρχει. Η ουδετερότητα είναι το καταφύγιο του δειλού κι εγώ δεν είμαι, ούτε υπήρξα και δεν θα είμαι ποτέ ουδέτερος ».
ο Paco Ignacio Taibo II υποστηρίζει πως η λογοτεχνία είναι ένας άλλος τρόπος να κάνεις πολιτική. Συμμερίζεστε αυτή την δήλωση;
«Ναι, διότι η λογοτεχνία είναι διεσπαρμένη με μνήμη. Η λογοτεχνία λέει εκείνο που η επίσημη ιστορία αρνείται η κρύβει».
Φαίνεται πως θεωρείτε την απλότητα περισσότερο από ένα στυλ, μιαν αξία. Σε ένα παραμύθι μετρά περισσότερο η ηθική-δεοντολογία ή η αισθητική;
« Και τα δυο είναι εξίσου σημαντικά. Εγώ διατηρώ στην λογοτεχνία το ίδιο ηθικό φορτίο που διατηρώ στην ζωή, και προσπαθώ να δώσω στην ζωή την ίδιαν αισθητική ένταση που παραδίδω στην λογοτεχνία».
Εσείς μιλάτε για μιαν σκηνή συγκινητική, τον τελευταίο χαιρετισμό: «Δέκα φορές θα νικήσουμε αδελφέ, διότι έτσι είναι που χαιρετιέται ο Κόσμος της Γης, δίχως ποτέ να λέει addio ». Τι είναι για εσάς ο θάνατος;
«Ο θάνατος είναι ένα από τα δυο ακραία μέσα στα οποία διατρέχει η ύπαρξη. Γεννιόμαστε και πεθαίνουμε. Είναι ένας κύκλος που ανοίγει και κλείνει. Πιστεύω στην φράση του Πετράρχη, Credo nella frase di Petrarca: ένας καλός θάνατος τιμά όλη την ζωή, un bel morir tutta una vita onora».
******
ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ
Ιστορία ενός σκύλου που δίδαξε σε ένα παιδάκι την πιστότητα του Luis Sepúlveda (Guanda, σελ.98, euro 10).
ΠΗΓΗ: Aenaikinisi