«Σήμερα νιώθω κάπως πιεσμένος»
«Χθες με προσέβαλε αυτό που είπες»
«Δεν μπορώ να μείνω για πολύ καιρό μόνη μου»
«Έχω φοβία με τα αεροπλάνα και τα ύψη»

Πολλοί πιστεύουν πως τα συναισθήματα και οι σκέψεις είναι αυτά που είναι και τίποτα παραπάνω. Απλώς περνούν, μας αγγίζουν για λίγο και φεύγουν. Πράγματι, μερικές καθημερινές διαπιστώσεις ίσως και να μην χρειάζονται βαθύτερη ανάλυση τελικά.
Παρ’ όλα αυτά, όσο και αν τασσόμαστε υπέρ της απόλυτης κυριαρχίας του παρόντος στις σκέψεις και τις πράξεις μας, δεν θα μπορούσαμε να μην αναγνωρίσουμε την τεράστια συνεισφορά ενός ανθρώπου που, μέσα από το έργο του, μας αποκάλυψε έναν κόσμο πίσω από όσα βλέπουν τα μάτια μας. Ο Σίγκμουντ Φρόυντ ήταν εκείνος που διερωτήθηκε τι κρύβεται πίσω από τις λέξεις και τι μπορεί να συμβολίζουν και να υποδεικνύουν για μας οι κινήσεις, οι εκφράσεις, οι επιλογές μας. Η ιδέα της επίδρασης του ασυνειδήτου στη συμπεριφορά, χάραξε νέους δρόμους προς την κατανόηση της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης. Αν και οι μέθοδοι του μπορεί να θεωρούνται τώρα πια ξεπερασμένες και οι πεποιθήσεις του αβάσιμες ή εξωπραγματικές, το έργο του παραμένει ένα κλειδί που κατέστησε την άβυσσο της ψυχής λίγο πιο προσβάσιμη και την διαχώρισε από το σώμα, αναγνωρίζοντας παράλληλα τη μέγιστη επιρροή της πάνω σε αυτό.
Το μήνυμά του, πως το παρελθόν αποτυπώνεται μέσα μας και μας καθορίζει, θα έλεγε κανείς πως διακατέχεται από απαισιόδοξη χροιά.
Προσωπικά, σε μια προσπάθεια να αντλήσω ό,τι πιο θετικό από αυτή τη θεωρία, θα χαρακτήριζα σίγουρα απελευθερωτική τη συνειδητοποίηση πως οι ενορμήσεις, το τραύμα και οι πιο ακατανόητα κεκαλυμμένες επιθυμίες μας, θα εκφραστούν εντέλει με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Γράφοντας, μάλιστα, αυτό το αφιέρωμα, το μυαλό μου ταξιδεύει στους καλλιτέχνες και τους ποιητές. Μέσα από δημιουργίες μικρές και καθημερινές ή δημιουργίες μεγάλες που σημάδεψαν την ανθρώπινη ιστορία, μπορεί κανείς να φτάσει σε μια σημαντική ανακάλυψη: Ένα κομμάτι της ψυχής του ανθρώπου μπορεί να μας δοθεί απλόχερα, στην πιο ειλικρινή του μορφή, μέσα από ένα έργο τέχνης. Ο ίδιος ο Φρόιντ, αναφερόμενος στην ποίηση, διατύπωσε πως : «Όπου και αν με πήγαν οι θεωρίες μου, βρήκα ότι ένας ποιητής ήδη είχε πάει εκεί». Παράλληλα, όσον αφορά στη ζωγραφική, ολόκληρα καλλιτεχνικά ρεύματα όπως ο Υπερρεαλισμός, στηρίχθηκαν σε αυτήν ακριβώς την παραδοχή, πως ο δημιουργός είναι ελεύθερος να εκφράσει -ή μάλλον να ξεσπάσει-όλο τον εσωτερικό του κόσμο στον καμβά χωρίς τους περιορισμούς της λογικής και της πραγματικότητας. Ο Ισπανός ζωγράφος Μιρό, ο Νταλί και ο Εγγονόπουλος αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα υπερρεαλιστών ζωγράφων.

και αστερισμοί ερωτευμένα με μια γυναίκα1941

“Ψηφία και αστερισμοί ερωτευμένα με μια γυναίκα” , Χουάν Μιρό, 1941

Αν το ασυνείδητο μπορεί να αναδυθεί μεταμορφωμένο στην επιφάνεια μέσω της ποίησης, της τέχνης και της ανθρώπινης δημιουργίας γενικότερα, τότε μπορούμε κάλλιστα να πιστέψουμε πως: Ο άνθρωπος όχι μόνο δεν είναι δέσμιος του παρελθόντος του, αλλά επιδέξια μπορεί να το μετουσιώσει σε κάτι καλαίσθητο και ουσιαστικό, αποτελώντας πηγή έμπνευσης, ταύτισης και προβληματισμού για κάθε μελλοντικό αναγνώστη και θεατή.

*Ο αυστριακής καταγωγής ψυχίατρος, Σίγκμουντ Φρόυντ, απεβίωσε σαν σήμερα, στις 23 Σεπτεμβρίου του 1939, σε ηλικία 83 ετών. Θεωρείται πατέρας της ψυχανάλυσης και από τις θεωρίες του, οι πιο διαδεδομένες είναι εκείνες του Ασυνειδήτου και της τριπλής δομής του (Id, Εγώ, Υπερεγώ), τα ψυχοσεξουαλικά στάδια της ανθρώπινης ανάπτυξης καθώς και οι ψυχικοί μηχανισμοί άμυνας. Από τα σημαντικότερα έργα του είναι: «Η Ερμηνεία των Ονείρων, 1899», «Ο Πολιτισμός Πηγή Δυστυχίας, 1929» και «Τοτέμ και Ταμπού, 1913».

Μαρίλια Φωτοπούλου