(Λίγα)Βιογραφικά Στοιχεία: Ο Νίκος Καρούζος γεννήθηκε στις 17 Ιουλίου του 1926 στο Ναύπλιο και ανοίκει στους ποιητές της  Πρώτης Μεταπολεμικής Γενιάς. Οι γονείς του από την παιδική του κιόλας ηλικία φρόντισαν για την σωστή  και πλούσια, πνευματική διαμόρφωση της προσωπικότητάς του. To 1945 εισάγεται στη Νομική Σχολή Αθηνών και στη σχολή Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου των Αθηνών. Το 1946 εντάχθηκε στην ΕΠΟΝ και κυνηγήθηκε από την παρακρατική – φασιστική οργάνωση Χ. Έζησε για χρόνια εξόριστος και αφού κατάφερε να φύγει από την Μακρόνησο ήρθε αντιμέτωπος με το τέρας του νευρικού κλονισμού.

Το 1955 έρχεται ο πρώτος του γάμος και ακολουθεί η εγκατάλειψη των σπουδών του στη Νομική ακυρώνοντας θεληματικά την κάθε προοπτική να γίνει δικηγόρος. Έπειτα, αρχίζει να συνεργάζεται με διάφορα λογοτεχνικά περιοδικά δημοσιεύοντας ποιήματα και άλλα πεζά κείμενα, όπως τα Αθηναϊκά Γράμματα, Επιθεώρηση Τέχνης, Νέα Εστία, Ευθύνη, Σύνορο. Το 1961 βραβεύεται με το Β’ Κρατικό Βραβείο ποίησης και το 1962 με Α΄ Βραβείο ποίησης της Ομάδας των Δώδεκα. Το διάστημα 1983-1984 και το 1986 εργάζεται στο Γ’ Πρόγραμμα της ΕΡΑ κάνοντας εκπομπές για τη λογοτεχνία. Το 1988 βραβεύεται με το Κρατικό Λογοτεχνικό βραβείο ποίησης. Αντιμετωπίζει διάφορα προβλήματα υγείας (καρδιολογικά, διάγνωση καρκίνου). Νοσηλεύεται σε διάφορες κλινικές της Ελλάδος και του εξωτερικού.Πεθαίνει στις 28 Σεπτεμβρίου του 1990 στο Νοσοκομείο Υγεία.

 

 

Προσέγγιση του έργου του:

Υπάρχει η ακλόνητη πεποίθηση πως ο Νίκος Καρούζος παρουσιάζει τη μεγαλύτερη δυσκολία ως προς την ένταξή του σε κάποια κατηγορία ή ομάδα, σε σχέση με τους υπόλοιπους ποιητές της γενιάς του. Ο Καρούζος απέφυγε τη φανερή δέσμευση και την ανοικτή, δημόσια έκφραση, που υιοθέτησαν τόσοι και τόσοι σύγχρονοί του. Εξάλλου, ο ποιητής είχει χαρακτηρισθεί ποικιλοτρόπως ήδη : άλλοτε ως ‘θρησκευτικός’, και άλλοτε ως ‘φιλοσοφικός’ ποιητής. Στα ποιήματά του κάνει πολλές αναφορές στην ορθόδοξη παράδοση, προσπαθώντας να υπάρξει στον αντικειμενικό χώρο, αντλώντας υλικό για την ποίησή του από την μονοτονία της χώρας, των πραγμάτων και όλων των αισθημάτων που καθημερινά μας “προσφέρουν” την μία ολόιδια μέρα μετά την άλλη.

 

‘’Ο ποιητής είναι απ` το πρωί έως το βράδυ μέσα στο πρόβλημα της ποίησης -και εγώ είμαι έτσι απ` το πρωί έως το βράδυ- είμαι αυτό το πράγμα.’’

 

 

 

Στη δεκαετία του ’50 και του ’60, όταν γράφονται και εκδίδονται οι πρώτες συλλογές του, “Ποιήματα”(19953-1961), “Η έλαφος των άστρων”(1962), “Ο υπνόσακκος”(1964) και “Πενθήματα”(1969), δύο είναι οι κυρίαρχες ροπές στην ποίησή του: η πολιτική και η υπαρξιακή. Εκεί φαίνεται πλέον ολοκάθαρα η κλίση του προς τον υπαρξισμό.

 

Παρόλο που έχει χαρακτηριστεί από διάφορους μελετητές ως «φιλοσοφικός», «θρησκευτικός» ή «μυστικός» ποιητής.Αυτό που εκφράζει, στην ποίησή του δεν είναι τόσο μια μεταφυσική αντίληψη για τον κόσμο όσο μια υπαρξιακή πλησμονή, που τον ωθεί πέρα από τα όρια του εγώ, προς τη συγχώνευση με το αισθητό σύμπαν. Στις συλλογές του ‘Πενθήματα’,(1969), ‘Λευκοπλάστης’ για μικρές και μεγάλες αντινομίες, (1971), και Χορταριασμένα χάσματα(1974) διακρίνεται όλο και καθαρότερα η απελπισία του για το ακατόρθωτο αυτής της υπέρβασης, και η βίωση της ύπαρξης ως «δυστυχήματος» (κατά την έκφραση του ίδιου) γίνεται από εδώ και πέρα το κυρίαρχο γνώρισμα του έργου του.

 

 

 

3 Χαρακτηριστικά Ποιήματα

 

Εἴσοδος

 

Εἶναι μία θύρα στὰ μάτια κάθε νεκροῦ

μὲ καίει τρόμος ἀπ᾿ τὴν ἡλικία

τῶν λουλουδιῶν ἔτσι γρήγορα ποὺ φεύγουν

ἔτσι γρήγορα εἶναι μιὰ θύρα βαμμένη μὲ τὴ σιωπὴ

κι ὁ θάνατος μονόλιθος.

Κράζει τ᾿ ἀηδόνι μαῦρος κόρακας καὶ θέλει τὴ φωνή του

μὰ δὲν ἔχει γλῶσσα ἡ δεύτερη ζωή μας. Καλὴ νύχτα,

ποὺ λέει ὁ θεατρίνος ἢ ὁ ψευδοσκότεινος, δὲν ὑπάρχει

κι οὔτε νύχτα κακὴ κι ἀκόμη οὔτε νύχτα

εἶναι μονάχα τὸ Δὲν τὸ Μὴ καὶ τ᾿ Ὄχι σὰν καρπὸς

τοῦ δέντρου μὲ τ᾿ ὄνομα Ἐγὼ καὶ τ᾿ ἄλλο τ᾿ ὄνομα Ταξιδεύω

κι ὅλα τὰ λόγια μας ἐδῶ

φενάκη κ᾿ ἐσωτερικὰ τηλέφωνα

εἶναι μιὰ θύρα φοβερὴ

γι᾿ αὐτὸ κρατοῦμε τουφέκι τὸ τραγούδι:

Μιὰ θύρα, θύρα ἡ γκρέμιση

τὸ σάλιο τοῦ χελιδονιοῦ ποὺ φτιάχνει μὲ τὰ φρύγανα

στὰ δέντρα οὐράνιες φωλιές.

Καὶ χωρίζουμε σὲ φῶς καὶ σκοτάδι τὸ Ἕνα.

Χωρίζουμε τὸν Ὀδυρμὸ σὲ τύφλωση καὶ θυσία.

 

Ρωγμές

 

Πάλι στοὺς δρόμους ὁποὺ ζήσαμε τὴν προσωπίδα

κόκκινη μὲ σταλαγματιὲς χρυσοῦ

τέτοια περιπέτεια τέτοια ὡραία ἐλπίδα

μέσ᾿ στὶς συνέχειες τῶν ὀνείρων ἔχω τὸν ἀμνὸ

δὲν πιστεύω στὰ ποτάμια ὁλοένα τρέχουν

δὲν πιστεύω στὰ φύλλα ὁλοένα πέφτουν

εἶναι θεία ἔνδον αἰθάλη π᾿ ἀλλάζει τὶς ὁράσεις

κι ὁ θάνατος βαθαίνει τὴν τέφρα.

Ῥομαντικὸς ἐπίλογος

Μὴ μὲ διαβάζετε ὅταν δὲν ἔχετε

παρακολουθήσει κηδεῖες ἀγνώστων

ἢ ἔστω μνημόσυνα.

Ὅταν δὲν ἔχετε

μαντέψει τὴ δύναμη

ποὺ κάνει τὴν ἀγάπη

ἐφάμιλλη τοῦ θανάτου.

Ὅταν δὲν ἀμολήσατε ἀϊτὸ τὴν Καθαρὴ Δευτέρα

χωρὶς νὰ τὸν βασανίζετε

τραβώντας ὁλοένα τὸ σπάγγο.

Ὅταν δὲν ξέρετε πότε μύριζε τὰ λουλούδια

ὁ Νοστράδαμος.

Ὅταν δὲν πήγατε τουλάχιστο μιὰ φορὰ

στὴν Ἀποκαθήλωση.

Ὅταν δὲν ξέρετε κανέναν ὑπερσυντέλικο.

Ἂν δὲν ἀγαπᾶτε τὰ ζῶα

καὶ μάλιστα τὶς νυφίτσες.

Ἂν δὲν ἀκοῦτε τοὺς κεραυνοὺς εὐχάριστα

ὁπουδήποτε.

Ὅταν δὲν ξέρετε πῶς ὁ ὡραῖος Modigliani

τρεῖς ἡ ὥρα τὴ νύχτα μεθυσμένος

χτυποῦσε βίαια τὴν πόρτα ἑνὸς φίλου του

γυρεύοντας τὰ ποιήματα τοῦ Βιγιὸν

κι ἄρχισε νὰ διαβάζει ὦρες δυνατὰ

ἐνοχλώντας τὸ σύμπαν.

Ὅταν λέτε τὴ φύση μητέρα μας καὶ ὄχι θεία μας

Ὅταν δὲν πίνετε χαρούμενα τὸ ἀθῶο νεράκι.

Ἂν δὲν καταλάβατε πῶς ἡ Ἀνθοῦσα

εἶναι μᾶλλον ἡ ἐποχή μας.

ΠΡΟΣΟΧΗ

ΧΡΩΜΑΤΑ

Μὴ μὲ διαβάζετε

ὅταν

ἔχετε

δίκιο.

Μὴ μὲ διαβάζετε ὅταν

δὲν ἤρθατε σὲ ρήξη μὲ τὸ σῶμα…

Ὥρα νὰ πηγαίνω

δὲν ἔχω ἄλλο στῆθος.

Στὴν ὕλη εἰσχώρησα οὐρλιάζοντας

Δυὸ θάλασσες μὲ κυνηγοῦν: ἡ ζωὴ καὶ ὁ θάνατος

δυὸ ρεύματα π᾿ ἀνάθεματα στὴν καρδιὰ μου…

Ψάχνω γιὰ νὰ βρῶ μέσ᾿ στὸ σκυλοπιωμένο κεφάλι μου

δεύτερη κτητικὰ ἀντωνυμία

δὲ βρίσκω – νοημοσύνη. Δὲ μαρμάρωσα τίποτα

Νὰ παίζουμε τοὺς ἀνέμους

νὰ παίζουμε γλυκὰ τοὺς κολασμένους

Τί βρέφος ἠδυνόμενο τὸ ποίημα

κι ὁ φουκαριάρης ὁ Ἰησοῦς

μ᾿ ἕνα πορτοκαλένιο σωβρακάκι

κρεμιέται κάθε χρόνο στὰ ἔαρα

Ἡ τέχνη μας ἡ φριχτότερη τοῦ ἐγὼ μεταμφίεση.

 

Τί εἶπα κάποτε σ᾿ ἕναν ἱπτάμενο

 

Σὰν ἀφαιρέσεις ἀπὸ τὸν ἥλιο τὴν λαίμαργη ἀστρονομία

δὲν εἶναι πιότερος ἀπὸ μιὰ πυγολαμπίδα ποὺ διαστέλλει

τὴν κίνηση μέσ᾿ στὸ ἄναυδο σκοτάδι.

Δὲν ἔχει πόσιμη σημασία νὰ σταλάξουμε

τσιγγούνικες ἀλήθειες καὶ σταγονίδια βεβαιότητας

δὲν ἔχει οὔτε μιὰ πρωτοτυπία ἡ ξεμυαλίστρα ἡ ἐξυπνάδα

πρωτότυπος εἶναι ἐκεῖνος ποὺ δικάζει τὶς λέξεις

ἐκεῖνος ποὺ βάζει ποινὲς ὁλοένα στὰ δάχτυλά του

τὴν ὥρα ποὺ σέρνουν ἔρημα τὴν ἄλαλη πένα.

Δὲν ἔχει μητρότητα ὁ ἴλιγγος

δὲν ἔχει πατρότητα ἡ νύχτα.

Μίλησα κι ἄλλοτε γι᾿ αὐτὰ τὰ χαρτόνια.

Οἱ σκοτεινοί μας σύντροφοι: οἱ ἄκρες καὶ τὰ μάκρη

μὲ τοῦ κύκλου τ᾿ ἄγρια δῶρα μᾶς κοροιδεύουν.

Ἔχοντας πιὰ ξεπέσει ὁ γέροντας Εὐκλείδης

εἶν᾿ ἀπόβλητο τὸ μῆκος ὡς πράξη τοῦ σύμπαντος

καὶ τὸ ὕψος ἀνεύρετη μελῳδία στὰ πλάτη…

Τράβηξα τὴν σκονισμένη αἰωνιότητα σὰν κουρτίνα

μὲ τόση εὐκολία καὶ τά ῾χασα βλέποντας

τὸ λάγνο τίποτα τῆς ἀναφρόδιτης καμπύλης!

Ὁ ἄγγελος τότε τοῦ ἔαρός μου φώναξε: -Μὴ στενεύεις,

ἁγίαζε μονάχα, μὴ σκοπεύεις, κι ἀπ᾿ τὸ μειλίχιο

δαιμόνιο τῆς ἀγάπης πιὸ πέρ᾿ ἀκόμη τράβα κι ἂς εἶπες

θὰ κομματιάσω τὸν κόσμο γιὰ νὰ ματιάσω

τὴ δύναμη τῆς ἀλήθειας.

Ἔλα, λυτρώσου τώρα κι ἀπ᾿ τοῦ ἐρωτήματος τὴν ἔλλειψη

νὰ γίνεις ὀμορφότερος νὰ μείνεις ὄντως μόνος…

 

 

 

ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ

  • Η λογική είναι η έμμονη ιδέα των ψυχιάτρων.
  • …σφάξε τη μια ομορφιά να πιει το αίμα η άλλη.
  • Η κόλαση λοιπόν είν’ η πατρίδα μας.
  • Όποιος λέει είναι νικητής, διαπράττει ένα ανιαρό λάθος

         όποιος λέει πως είναι νικημένος,διαπράττει ένα σπαραχτικό                        λάθος.

 

Ποιητικές συλλογές

  • Σίμων ο Κυρηναίος, 1949.
  • Η επιστροφή του Χριστού, 1953
  • Νέες δοκιμές, 1954
  • Σημείο, 1955
  • Είκοσι ποιήματα, 1955
  • Διάλογοι, 1956
  • Ποιήματα, 1961
  • Η έλαφος των άστρων, 1962
  • Ο υπνόσακος, Ζαρβάνος, 1964
  • Πενθήματα, Αθήνα, 1969
  • Λευκοπλάστης για μικρές και μεγάλες αντινομίες, 1971
  • Χορταριασμένα χάσματα, Εγνατία, 1974
  • Απόγονος της νύχτας, Πολυπλάνο, 1978
  • Δυνατότητες και χρήση της ομιλίας, Εγνατία, 1979, Ερατώ, 1986
  • Ο ζήλος του μη-σχετικού με παροράματα, Πολυπλάνο, 1980
  • Μονολεκτισμοί και ολιγόλεκτα, Εξάντας, 1980
  • Φαρέτριον, Ύψιλον, 1981
  • Αναμνηστική λήθη, Γοργώ, 1982
  • Αντισεισμικός τάφος, Εστία, 1984
  • Συντήρηση ανελκυστήρων, Καστανιώτης, 1986
  • Νεολιθηκή νυχτωδία στην Κροστάνδη [Α΄ Κρατικό Βραβείο της Ποίησης το 1988], Απόπειρα, 1987
  • Ερυθρογράφος, Απόπειρα, 1988
  • Λογική μεγάλου σχήματος, Ερατώ, 1989
  • Ευρέσεις από κυανό κοβάλτιο, Ίκαρος, 1991
  • Θρίαμβος χρόνου, Απόπειρα, 1997
  • Οιδίπους τυραννούμενος και άλλα ποιήματα ( φιλολογική επιμέλεια Μαρία Αρμυρά, Ίκαρος)