Σε μια εποχή που ο εχθρός είναι αόρατος, η προστασία παίρνει τη μορφή της χρήσης μάκσας, της απόστασης ή ακόμα και του αποκλεισμού στο σπίτι. Η απειλή είναι μεν υπαρκτή αλλά χωρίς μορφή. Το φαντασιακό καταδιωκτικό αντικείμενο δεν βρίσκεται πια μόνο στη φαντασία αλλά και στην πραγματικότητα. Η επίσημη εκδοχή της προέλευσης του εχθρού αμφισβητείται αφήνοντας, έτσι, περισσότερο χώρο για ατομικές κατασκευές σχετικά με τη φύση του. Και οι τομείς που πλήττονται είναι πολλαπλοί. Προσωπικές και κοινωνικές σχέσεις, οικονομία, εργασία, ταξίδια. Η ψυχική ανθεκτικότητα και ο βαθμός προσαρμοστικότητας στις νέες συνθήκες καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την αντιμετώπιση του φαινομένου σε όλα τα επίπεδα. Όπως είναι αναμενόμενο, οι μηχανισμοί άμυνας αναδιαμορφώνονται προκειμένου το υποκείμενο να επιβιώσει. Η κυριότερη επίδραση στην ψυχολογία του ανθρώπου δεν είναι άλλη από την αύξηση του του φόβου αφανισμού του αυξάνοντας υπέρμετρα το άγχος θανάτου τόσο σε ατομικό όσο και συλλογικό επίπεδο.

Τα υποχρεωτικά μέτρα απόστασης μεταβάλλουν τις οικογενειακές συνήθειες καθώς και τον τρόπο που αλληλεπιδρούμε με  τους άλλους. Η μοναξιά γίνεται πιο έντονη και δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι η στροφή που έγινε εξαιτίας της πανδημίας προς μια πιο ψηφιακή επικοινωνία θα αντισταθμίσει την χαμένη συναισθηματική εγγύτητα της διαπροσωπικής επαφής.

Ένα πολύ ενδιαφέρον εύρημα της κοινωνικής έρευνας «Ο κοινωνικός εαυτός και η εμπειρία των περιοριστικών μέτρων σε δείγμα του γενικού πληθυσμού», με στόχο να εξετάσει τα μέτρα αυτοπεριορισμού ως κοινωνική και ατομική εμπειρία, που διεξήγαγε το Εργαστήριο Κοινωνικής, Πολιτισμικής και Ψηφιακής Τεκμηρίωσης του Τμήματος Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου είναι το εξής.

Ένα μικρό, αλλά σημαντικό ποσοστό του δείγματος αποτίμησε την επικοινωνία εντός της οικογενειακής εστίας, για τη συγκεκριμένη περίοδο της καραντίνας, δύσκολη έως πολύ δύσκολη, σε αντίθεση με την πλειονότητα, που έκρινε το σχετικό πεδίο ως λειτουργικό. Πρόκειται για εύρημα που συμφωνεί με τις συγκαιρινές μελέτες που τεκμηρίωσαν τον πολλαπλασιασμό της κοινωνικής ευαλωτότητας σε νοικοκυριά που αντιμετωπίζουν ενδοοικογενειακή βία και έχουν στην εστία τους μέλη με αναπηρία ή/και χρόνια νοσήματα.https://www.psychologynow.gr/arthra-psyxologias/koinonia/koronoios/9491-koinonikos-eaftos-kai-pandimia.html

Όσον αφορά την αβεβαιότητα για την οικονομική τους θέση, οι συμμετέχοντες βρέθηκαν να κολυμπούν σε ένα πέλαγος από συναισθήματα σύγχυσης, ανασφάλειας, φόβου και ανησυχίας κυρίως για τις προοπτικές της ανάπτυξης των επαγγελματικών και κοινωνικών λειτουργιών στο άμεσο μέλλον.

Άλλες έρευνες και δημοσκοπήσεις που διεξάγονται, ήδη δείχνουν τις επιπτώσεις του Covid-19 στην ψυχική υγεία παγκοσμίως καθώς σε πολλές χώρες έχουν καταγραφεί αυξημένα ποσοστά κατάθλιψης και άγχους. Η διαπίστωση αυτή παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον όταν κάποιος αναλογιστεί τις συνέπειες της υποχρεωτικής χρήσης μάσκας. Η έντονη συζήτηση γύρω από την τυχόν “επικινδυνότητα” της, όταν κάποιος καλείται να τη φοράει πολλές ώρες, ή αν και κατά πόσο πραγματικά προσφέρει προστασία, δεν είναι τίποτε άλλο από αντίδραση στη φίμωση. Διότι σε συμβολικό επίπεδο, συνιστά ένα μέσο που καλύπτει το στόμα, το όργανο της ομιλίας. Και όταν κάτι δε λέγεται, μένει μέσα μας προκαλώντας κατάθλιψη και άγχος.

Σε συλλογικό επίπεδο, αξίζει να αναφερθούμε στη μεγάλη πορεία που πραγματοποιήθηκε έξω από το Εφετείο Αθηνών κατά τη διάρκεια διεξαγωγής της δίκης της Χρυσής Αυγής. Πολύς λόγος έγινε αναφορικά με τον συνωστισμό του κόσμου και τη μη τήρηση των απαιτούμενων αποστάσεων, σε βαθμό που θα μπορούσε να μιλήσει κανείς για “άγνοια κινδύνου”. Ωστόσο, μια προσεκτικότερη ματιά στο γεγονός αυτό αναδεικνύει την προσπάθεια των ανθρώπων να κατανικήσουν το άγχος θανάτου με συλλογικό τρόπο. Σύμφωνα με την θεωρία της Melanie Klein, ο άνθρωπος έρχεται αντιμέτωπος με το άγχος που γεννά το ένστικτο του θανάτου ήδη από τη γέννηση του. Στη συνέχεια ο αρχικός αυτό φόβος μετασχηματίζεται στο φόβο ενός διώκτη ο οποίος απειλεί να αφανίσει το βρέφος.  Φαινόμενα όπως αυτό του φασισμού ή της πανδημίας, ενισχύουν το άγχος θανάτου καθώς υφίσταται ένας διώκτης που επιθυμεί τον αφανισμό. Προκειμένου, λοιπόν, ο άνθρωπος να κατευνάσει το άγχος, το οποίος είναι εξ αρχής σχεσιακό (μητέρα – βρέφος), αναζητά τη συνύπαρξη με άλλους ανθρώπους. Η δίκη αυτή έδωσε την αφορμή να ενωθούν οι άνθρωποι σε μια συλλογική δραστηριότητα και με αυτόν τον τρόπο να αποκτήσουν την ψευδαίσθηση ότι κατανικούν το άγχος θανάτου.

Κλείνοντας, δεν θα πρέπει να ξεχνάει κανείς όσους εργάζονται στην πρώτη γραμμή, όπως γιατρούς, νοσηλευτές, πληρώματα του ΕΚΑΒ κλπ, οι οποίοι έρχονται καθημερινά αντιμέτωποι με τη νόσο και το θάνατο από τoν Covid-19. Αναγνωρίζοντας την ανάγκη για ψυχική στήριξη των ανθρώπων αυτών, η Ελληνική Ψυχαναλυτική Εταιρεία δημιούργησε μια γραμμή διαθεσιμότητας. Όσοι ενδιαφέρονται για δωρεάν ατομικές ή ομαδικές συνεδρίες μέσω τηλεδιάσκεψης ή τηλεφώνου, μπορούν να έρθουν σε απευθείας επικοινωνία με μέλη και εκπαιδευόμενους ψυχαναλυτές της ΕΨΕ στις ηλεκτρονικές διευθύνσεις που αναγράφονται στην ιστοσελίδα της Εταιρείας. http://psychoanalysis.gr/index.php/?option=com_content&view=article&id=145#slider