Ο ξεσηκωμός των υπόδουλων Ελλήνων κατά του Οθωμανού δυνάστη για ελευθερία και αυτοδιάθεση το 1821, υπήρξε το πιο σημαντικό γεγονός στην ιστορία της Νεότερης Ελλάδας. Στο πρώτο μέρος του συγκεκριμένου αφιερώματος, μιλήσαμε για τις συγκυρίες που προετοίμασαν το έδαφος και που οδήγησαν στην Ελληνική Επανάσταση. Σ’ αυτό το κείμενο θα μιλήσουμε για την καθιέρωση της 25ης Μαρτίου ,για τους πιο γνωστούς στο ευρύ κοινό αγωνιστές της Ελληνικής Επανάστασης και τις σημαντικότερες μάχες που έλαβαν χώρα από την αρχή εώς το τέλος του εθνικού ξεσηκωμού.

25η Μαρτίου

Κάθε χρόνο τιμούμε και γιορτάζουμε στις 25 Μαρτίου τον ξεσηκωμό των Ελλήνων έναντι του Τούρκου δυνάστη. Ουσιαστικά αποτελεί τη πιο σημαντική ημερομηνία της Νεότερης Ελλάδας, ως αφετηρία της εθνικής παλιγγενεσίας.
Τι είναι αυτό που συνέβη και έχουμε αναδείξει την 25η Μαρτίου ως ημέρα της εθνική μας εορτής ; Σύμφωνα με τους ιστορικούς τίποτα. Έχει διαδοθεί ανάμεσα στους ιστορικούς πως ακόμα και η ύψωση του λαβάρου στην Μονή της Αγίας Λαύρας και η ορκωμοσία των παλικαριών από τον Παλαιών Πατρών Γερμανό αποτελεί μύθο. Επιπλέον το γεγονός πως δεν υπάρχει καμία αναφορά και από τον ίδιο τον Παλαιών Πατρών Γερμανό στα απομνημονεύματα του θεμελιώνει θα λέγαμε την παραπάνω άποψη.

Η 25η Μαρτίου καθιερώθηκε ως ημέρα της εθνική μας επετείου από τον βασιλιά Όθωνα. Ο ορισμός αυτός έγινε στις 15 Μαρτίου 1838. Η σκέψη πίσω από αυτή την απόφαση αφορούσε την σύνδεση του ελληνικού ξεσηκωμού με το εκκλησιαστικό γεγονός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου που εορτάζεται την ίδια ημέρα. Θα πρέπει να σημειωθεί πως ήταν και επιθυμία του Αλέξανδρου Υψηλάντη και της Φιλικής Εταιρείας να συνδεθεί η έναρξη της επανάστασης με μια μεγάλη εκκλησιαστική εορτή για να τονωθεί το φρόνημα των υπόδουλων Ελλήνων.

Πρωταγωνιστές

  • Ρήγας Βελεστινλής -Φεραίος (1757-1798) : Γεννήθηκε στο Βελεστίνο, τις αρχαίες Φερές, το 1757, από εύπορη οικογένεια. Ανήκει σ’ αυτή την κατηγορία όχι επειδή πολέμησε αλλά γιατί θεωρείται ένας από τους πιο σημαντικούς-εάν όχι ο σημαντικότερος- πρόδρομος της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Αποτελούσε μία ιδιότυπη μορφή διανοούμενου και πολιτικού ακτιβιστή . Σύμφωνα με την ιστορική έρευνα , ήταν ένας κοσμοπολίτης οραματιστής και κορυφαίος ιδεολόγος του Βαλκανικού πατριωτισμού. Φορέας των ιδεών της Γαλλικής Επανάστασης . Ήθελε να μεταλαμπαδεύσει στα Βαλκάνια το τρίπτυχο της Γαλλικής Επανάστασης ισότητα, ελευθερία , αδελφότητα. Γνωστός για το έργο του Θούριος , ένας πατριωτικός ύμνος τον οποίο είχε γράψει το 1797 και τραγουδούσε σε συγκεντρώσεις, με σκοπό να ξεσηκώσει τους Έλληνες.
  • Αλέξανδρος Υψηλάντης ( 1792-1828) : Η στρατηγική του είναι να ξεκινήσει την Επανάσταση από τις παραδουνάβιες ηγεμονίες με την στήριξη των γηγενών, στην συνέχεια να κερδίσει αυτή των υπόλοιπων Βαλκανίων, Σέρβων και Βουλγάρων, για να φτάσει τελικά στην Ελλάδα. Ο ηγέτης της Επανάστασης, που έλκει την καταγωγή του από τον Πόντο, ήταν ευγενής γόνος της φαναριώτικης οικογένειας Υψηλάντη
    Περισσότερα για το Αλέξανδρο Υψηλάντη στο πρώτο μέρος του αφιερώματος.
  • Θεόδωρος Κολοκοτρώνης ( 1770-1843) : Αποτελεί αναμφίβολα τη μεγαλύτερη ηγετική φυσιογνωμία της Επανάστασης του 1821, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά το στρατιωτικό της σκέλος. Πρωταγωνίστησε σε πολλές στρατιωτικές επιχειρήσεις του Αγώνα, όπως στη νίκη στο Βαλτέτσι (13 Μαΐου 1821), στην άλωση της Τριπολιτσάς (23 Σεπτεμβρίου 1821), στην καταστροφή της στρατιάς του Δράμαλη στα Δερβενάκια (26 Ιουλίου 1822), όπου διέσωσε τον Αγώνα στην Πελοπόννησο, αφού πρυτάνευσαν η ευφυΐα και η τόλμη του στρατηγικού του νου. Οι επιτυχίες αυτές τον ανέδειξαν σε αρχιστράτηγο της Πελοποννήσου. Στη διάρκεια του Εμφυλίου πολέμου, πολλές φορές προσπάθησε να αμβλύνει τις αντιθέσεις ανάμεσα στους αντιπάλους, αλλά παρόλα αυτά δεν απέφυγε τη ρήξη. Μετά από ένοπλες συγκρούσεις, ο ίδιος και ο γιος του συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν στο Ναύπλιο. Απέκτησε το προσωνύμιο << ο Γέρος του Μοριά >>.
  • Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα (1771-1825) : Μια από τις κορυφαίες γυναικείες μορφές της Ελληνικής Επανάστασης.
    Ένας δυναμικός χαρακτήρας . Πήρες μέρος σε πολλές μάχες και ξόδεψε πολύ σύντομα όλη της την περιουσία , ώστε να φτιάξει νέα καράβια για τον Αγώνα αλλά και για την διατήρηση των στρατευμάτων στην ξηρά . Σκοτώθηκε σε συμπλοκή στις 22 Μαΐου 1825. Ο μικρότερος γιος της από τον πρώτο της γάμο, ερωτεύτηκε την κόρη της πολύ πλούσιας οικογένειας των Κουτσαίων, προκρίτων στις Σπέτσες. Οι Κουτσαίοι δεν ήθελαν τον γάμο μεταξύ των δύο οικογενειών διότι η Μπουμπουλίνα είχε ξοδέψει πια την τεράστια περιουσία της και είχε παραπέσει οικονομικά.
  • Μαντώ Μαυρογένους ( 1796-1848) : Γεννήθηκε στην Τεργέστη. Εξέχουσα μορφή της Ελληνικής Επανάστασης, μία από τις ελάχιστες γυναίκες που διακρίθηκαν στον Αγώνα. Με την έναρξη της Επανάστασης, η Μαντώ Μαυρογένους από την Τήνο, όπου διέμενε μετά τον θάνατο του πατέρα της, έσπευσε στη Μύκονο και πρωτοστάτησε στην εξέγερση των κατοίκων του νησιού. Αρραβωνιάστηκε τον Δημήτριο Υψηλάντη, ο οποίος όμως δεν τήρησε την υπόσχεσή του να την παντρευτεί και έτσι το ζευγάρι συγκρούστηκε.
  • Ανδρέας Μιαούλης/Βώκος ( 1769-1853) : Γεννήθηκε στις 20 Μαΐου 1769 στην Ύδρα και το πραγματικό του επώνυμο ήταν Βώκος. Ο Ανδρέας Μιαούλης ήταν αντίθετος με την εθνική εξέγερση γιατί πίστευε ότι οι Έλληνες δεν ήταν ακόμη επαρκώς προετοιμασμένοι για να αντιμετωπίσουν τον οθωμανικό στρατό. Τελικά αναγκάστηκε να συμμετέχει και διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στα γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, καθώς και στην μετέπειτα πολιτική ζωή του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Ασχολήθηκε με τη ναυτιλία αποκτώντας σημαντική περιουσία ενώ κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821 ανέλαβε την αρχηγία του ελληνικού στόλου συμμετέχοντας με επιτυχία σε πλήθος ναυμαχιών.
  • Γεώργιος Καραϊσκάκης (1782-1827) : Ήταν Έλληνας επαναστάτης ο οποίος αρχικά υπήρξε κλέφτης και μετέπειτα σπουδαίος αρματολός και στρατάρχης της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Γεννήθηκε το 1780 στο Μαυρομάτι Καρδίτσας. Υστερα από μία συμπλοκή μια σφαίρα τον τραυμάτισε θανάσιμα στο υπογάστριο. Ο ήρωας μεταφέρθηκε στο στρατόπεδό του στο Κερατσίνι και αφού μετάλαβε των Αχράντων Μυστηρίων, υπαγόρευσε τη διαθήκη του που ιδιόχειρα υπέγραψε. Η τελευταία κουβέντα που είπε στους συμπολεμιστές του, κατά τον στρατηγό Μακρυγιάννη που τον επισκέφθηκε, ήταν “Εγώ πεθαίνω. Όμως εσείς να είστε μονιασμένοι και να βαστήξετε την πατρίδα”.
  • Αθανάσιος Διάκος ( 1788-1821) : Σύμφωνα με μια εκδοχή, το πραγματικό του όνομα ήταν Αθανάσιος Γραμματικός. Ο νεαρός Αθανάσιος εντάχθηκε ως πρωτοπαλίκαρο στο σώμα του οπλαρχηγού Γούλα Σκαλτσά και τότε ήταν που έλαβε το προσωνύμιο Διάκος, με το οποίο έγινε γνωστός και έμεινε στην ιστορία.
    Τον Απρίλιο του 1821 σε συνεργασία με άλλους οπλαρχηγούς κατέλαβε το φρούριο της Λιβαδειάς και χρησιμοποιώντας το ως ορμητήριο, έδωσε πολλές νικηφόρες μάχες. Κατέλαβε τη γέφυρα της Αλαμάνας και στις 23 Απριλίου 1821 έδωσε μάχη με τα στρατεύματα του Ομέρ Βρυώνη. Στη μάχη αυτή συνελήφθη και αφού μεταφέρθηκε στη Λαμία δολοφονήθηκε με ανασκολοπισμό  από τους Τούρκους στις 24 Απριλίου 1821. Ο Διάκος αντιμετώπισε το μαρτυρικό του θάνατο με θάρρος. Μόνο ένα παράπονο βγήκε απ’ τα χείλη του, προβλέποντας την ανάσταση του Ελληνισμού: “Για δες καιρό που διάλεξε ο χάρος να με πάρει, τώρα που ανθίζουν τα κλαδιά και βγάζει η γης χορτάρι“
  •  Μάρκος Μπότσαρης ( 1790-1823) : Κατάγεται από μία σημαντική οικογένεια των Σουλιωτών. Έρχεται σε σύγκρουση με τον Αλή Πασά όταν ο δεύτερος θέλησε να εκδιώξει τους Σουλιώτες. Υπερασπίζεται το Μεσολόγγι στην πρώτη πολιορκία του το 1822. Πεθαίνει στο πεδίο της μάχης .Το καλοκαίρι του 1823 ο Μάρκος Μπότσαρης προσπάθησε να ανακόψει το δρόμο στα τούρκικα στρατεύματα. Ο αιφνιδιασμός πέτυχε και ο Μπότσαρης, αν και πληγωμένος ελαφρά στην κοιλιά, προχώρησε προς τη σκηνή του Μουσταή Πασά, προκειμένου να τον αιχμαλωτίσει. Όμως, μία σφαίρα από έναν αφρικανό υπηρέτη του πασά τον βρήκε στο μάτι και τον τραυμάτισε σοβαρά. Εξέπνευσε λίγες ώρες αργότερα.
  • Κωνσταντίνος Κανάρης (1793 – 1877) : Ο Κωνσταντίνος Κανάρης γεννήθηκε στα Ψαρά, ήταν  Έλληνας  επαναστάτης, σπουδαία μορφή του ναυτικού αγώνα κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821 και μετέπειτα ναύαρχος και πολιτικός, ο οποίος διετέλεσε πέντε φορές πρωθυπουργός της Ελλάδας σε ένα διάστημα 33,5 ετών (1844, 1848-49, 1864, 1864-65 και 1877) και για 2 χρόνια και 3 μήνες συνολικά. Τον Ιούνιο του 1822, αφού ο ελληνικός στόλος δεν κατάφερε να σώσει τη Χίο από την τουρκική σφαγή, ο Κανάρης ανέλαβε να βάλει μπουρλότο στη ναυαρχίδα του Καρά Αλή, του επικεφαλής του στρατού που έσφαξε τους κατοίκους και έκαψε το νησί. Η ανατίναξη της τουρκικής ναυαρχίδας υπήρξε ένα από τα χαρακτηριστικότερα γεγονότα του κατά θάλασσαν αγώνα, έκανε δε πολύ μεγάλη εντύπωση στην Ευρώπη. Χρησιμοποιώντας σημερινή ορολογία, θα λέγαμε ότι βοήθησε επικοινωνιακά πολύ την Επανάσταση. Τόσο μεταξύ των επαναστατημένων Ελλήνων όσο και μεταξύ των Ευρωπαίων, ο Κανάρης πλέον ήταν ήρωας.
  • Παπαφλέσσας (1786 – 1825) : Ο Γρηγόριος Δικαίος, περισσότερο γνωστός ως Παπαφλέσσας, ηταν Έλληνας κληρικός, πολιτικός και οπλαρχηγός της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Από τη στιγμή που έγινε μέλος της Φιλικής Εταιρείας, ο Παπαφλέσσας αφιερώθηκε ψυχή τε και σώματι στην υπόθεση του εθνικού ξεσηκωμού.
  • Οδυσσέας Ανδρούτσος  (1788 – 1825) : Από τους επιφανέστερους στρατιωτικούς ηγέτες της Επανάστασης του ‘21. Έπεσε θύμα των εμφυλίων διαμαχών και σκοτώθηκε από ελληνικό χέρι. Γεννήθηκε στην Ιθάκη το 1788.
    Μόλις ξέσπασε η Επανάσταση βρέθηκε αμέσως στις πρώτες γραμμές του Αγώνα και ανέλαβε να ξεσηκώσει τους Έλληνες της Ανατολικής Ρούμελης. Χαρίζει στον Αγώνα μία από τις πιο δοξασμένες μάχες, που τον επέβαλε ως τον στρατιωτικό αρχηγό της Ρούμελης. Η νίκη του Ανδρούτσου στη Γραβιά έσωσε την επανάσταση από βέβαιο κίνδυνο, καθώς ο Ομέρ Βρυώνης με 8.000 άνδρες βάδιζε ακάθεκτος προς την εξεγερμένη Πελοπόννησο. Ο ηρωισμός του, το προοδευτικό του πνεύμα και το ομηρικό του όνομα, στάθηκαν αφορμή να θέλουν να τον γνωρίσουν όλοι οι Ευρωπαίοι φιλέλληνες που κατέβηκαν στην επαναστατημένη Ελλάδα. Με προσταγή του Γκούρα θανατώθηκε στις 5 Ιούνιου του 1825 .



 “Εγώ Γραικός εγεννήθηκα, Γραικός θε να αποθάνω!“

ΑΘΑΝΑΣΙΟ ΔΙΑΚΟΣ

Οι μάχες σταθμοί..

Αφού γνωρίσαμε μερικές από τις σημαντικότερες προσωπικότητες του Εθνικού ξεσηκωμού θα ήταν φρόνιμο να αναφέρουμε και μερικές σημαντικές μάχες που διαδραμάτισαν και αυτές με την σειρά τους πρωταγωνιστικό ρόλο στο δρόμο προς την ελευθερία . Πρώτα απ’ όλα θα πρέπει να αναφερθούμε όχι σε μία μάχη αλλά σε μία συνέλευση και συγκεκριμένα την συνέλευση της Βοστίτσας η οποία έλαβε χώρα από τις 26 εώς και τις 29 Ιανουαρίου. Αποτελεί το τόπο της οργανωτικής προπαρασκευής της Ελληνικής Επανάστασης . Τα αποτελέσματα αυτής της συνέλευσης φαίνονται μέσα από την πολιορκία και κατάληψη των Καλαβρύτων (21/3/1821) και την απελευθέρωση της Καλαμάτας ( 23/3/1821). Στις 8 Μάϊου 1821 δόθηκε η μάχη της Γραβιάς όπου ηττήθηκε ο Ομέρ Βρυώνης . Η άλωση της Τριπολιτσάς στις 23 Σεπτεμβρίου του 1821 υπήρξε μία από τις κορυφαίες στιγμές της Ελληνικής Επανάστασης και αναδείχθηκε ο στρατηγικός νους του Θεόδωρου Κολοτρώνη. Αργότερα σημαντικές στιγμές ήταν η πυρπόληση της Τουρκικής ναυαρχίδας στην Χίο στις 7 Ιουνίου 1822 και τέλος μία από τις σημαντικότερες μάχες του Αγώνα για την Ελληνική Ανεξαρτησία ήταν η Μάχη των Δερβενακίων γνωστή και ως σφαγή του Δράμαλη ξεκίνησε στις 26 Ιουλίου του 1822 και ολοκληρώθηκε με την καταστροφή των στρατευμάτων του Δράμαλη στην μάχη του Αγιονορίου στις 28 Ιουλίου 1822.

Επίλογος

Ο Ύμνος εις την Ελευθερία είναι ποίημα του Διονυσίου Σολωμού (1798-1857), οι δύο πρώτες στροφές του οποίου σε μουσική του Νικολάου Μάντζαρου (1795-1872), αποτελούν τον Εθνικό Ύμνο της Ελλάδας (1865) και της Κύπρου (1966).

 

 Σε γνωρίζω από την κόψη
 Του σπαθιού την τρομερή,
 Σε γνωρίζω από την όψη
 Που με βία μετρά τη γη.
 
 Απ’ τα κόκαλα βγαλμένη
 Των Ελλήνων τα ιερά,
 Και σαν πρώτα ανδρειωμένη,
 Χαίρε, ω χαίρε, Ελευθεριά!

ΠΗΓΕΣ- ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΤΟΜΟΣ 9 . ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΟΜΗ
https://epanastasi1821.online/
https://www.mixanitouxronou.gr/
https://el.wikipedia.org/wiki/
https://www.sansimera.gr/
Σειρά ντοκιμαντέρ : Και εγένετο….Ελλάς / OPEN TV
Εικόνα εξωφύλλου : Σήμα εορτασμών Ελληνική Επανάστασης ( Επιτροπή 2021)
Το πρώτο μέρος εδώ.