Γράφει η Έφη Δρακάκη

Η Φάρμα των ζώων πρόκειται για μια αλληγορία του σοσιαλιστικού καθεστώτος στη Σοβιετική Ένωση αλλά και κάθε ολοκληρωτισμού. Η ιστορία των ζώων της φάρμας, τα οποία περιγράφονται συνοπτικά και κυρίως μέσω των βασικών στοιχείων του χαρακτήρα τους, ξεκινά σε ένα περιβάλλον όπου πολύς χρόνος έχει περάσει από τότε που θυμούνται ελευθερία. Η σκλαβιά κάτω από τον αφέντη κτηνοτρόφο Τζόουνς έχει γίνει συνήθειο. Τα περισσότερα ζώα είναι σε άγνοια καλύτερων ή χειρότερων ημερών και κάποια που καταλαβαίνουν έχουν αποκτήσει πεσιμιστική ή υποτακτική στάση. Τα ζώα της φάρμας μη ανεχόμενα την σκληρή αντιμετώπιση του ανθρώπου-αφέντη επαναστατούν. Το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου αναφέρεται σε όλα όσα διαδραματίζονται μετά την Επανάσταση και τη διαμόρφωση της κοινωνίας των ζώων της φάρμας κατά την ανεξαρτησία τους από τους ανθρώπους. Σύμφωνα με τον Όργουελ στο βιβλίο αντανακλώνται τα γεγονότα που οδήγησαν στη Ρωσική Επανάσταση του 1917 και ακολούθως στη Σταλινική περίοδο της Σοβιετικής Ένωσης. 
Στο βιβλίο τα ζώα της φάρμας τελικά επαναστατούν, διώχνουν τα αφεντικά τους, αναλαμβάνουν την εξουσία και κυβερνούν την φάρμα τα ίδια. Η φάρμα είναι Ελεύθερη πια. Το πολιτικό σκηνικό που ακολουθεί είναι γενικά αισιόδοξο. Τα γουρούνια, τα οποία είναι πιο αναπτυγμένα διανοητικά από τα υπόλοιπα ζώα, σιγά σιγά αποκτούν την κύρια εξουσία και τον έλεγχο της φάρμας. Ωστόσο, ο χαρακτήρας τους δεν συμβαδίζει με τη διανοητική τους ανωτερότητα.
Τα γουρούνια ο Σνόουμπολ, ο Ναπολέων, και ο Σκουήλερ προσάρμοσαν τις ιδέες του γερο- στρατηγού (ο οποίος στο βιβλίο παρείχε την έμπνευση που πυροδότησε την Επανάσταση) σε «ένα πλήρες σύστημα σκέψης» που το ονόμασαν Ζωισμό, μια αλληγορική αναφορά στον Κομμουνισμό. Σε σύντομο χρονικό διάστημα ο Ναπολέων και ο Σκουήλερ συμμετέχουν σε ανθρώπινες δραστηριότητες (έπιναν αλκοόλ, κοιμόντουσαν στο κρεβάτι και είχαν χρηματικές συναλλαγές), πράγματα που απαγορεύονταν ρητά από τις Εφτά Εντολές. Ο Σκουήλερ τροποποιεί τις εφτά εντολές, για να εξηγήσει τον εξανθρωπισμό τους, μια νύξη για την αναθεώρηση της ιστορίας της Σοβιετικής κυβέρνησης, προκειμένου να ασκήσει τον έλεγχο της πεποίθησης των ανθρώπων για τον εαυτό τους και την κοινωνία τους.
Οι αυθεντικοί κανόνες ήταν:


1. Ό,τι έχει δύο πόδια είναι εχθρός μας.
2. Ό,τι έχει τέσσερα πόδια, ή φτερά, είναι φίλος μας.
3. Κανένα ζώο δεν πρέπει να φορέσει ρούχα.
4. Κανένα ζώο δεν πρέπει να κοιμηθεί σε κρεβάτι.
5. Κανένα ζώο δεν πρέπει να πίνει οινοπνευματώδη ποτά.
6. Κανένα ζώο δεν πρέπει να σκοτώσει άλλο ζώο.
7. Όλα τα ζώα είναι ίσα μεταξύ τους.


Αργότερα ο Ναπολέων και τα γουρούνια του, κρυφά αναθεώρησαν κάποιες εντολές για να απαλλάξει τον εαυτό του από κατηγορίες παραβίασης των εντολών. Κάποιες αλλαγμένες εντολές είναι οι εξής:
• Κανένα ζώο δεν πρέπει να κοιμάται σε κρεβάτι με σεντόνια.
• Κανένα ζώο δεν πρέπει να σκοτώσει άλλο ζώο χωρίς λόγο.
Τελικά, καθώς τα γουρούνια εξανθρωπίζονταν, και αυτές οι εντολές αντικαταστάθηκαν με άλλα αξιώματα, όπως: «Όλα τα ζώα είναι ίσα, αλλά μερικά ζώα είναι πιο ίσα από τα άλλα», και «Τέσσερα πόδια καλά, δύο πόδια καλύτερα!».
Το έργο παρουσιάζει με σατυρικό και ευφυϊή τρόπο τις τακτικές του ολοκληρωτισμού. Μία από αυτές είναι η «αναθεώρηση» της ιστορίας, δηλαδή η διαστρέβλωσή της από τους ισχυρούς ώστε να νομιμοποιούν τον έλεγχο που ασκούν στις μάζες. Μέσα από την αναθεώρηση των εντολών, ο Όργουελ αποδεικνύει πόσο απλά το πολιτικό δόγμα μπορεί να μετατραπεί σε εύπλαστη προπαγάνδα. Κάτι που στο βιβλίο καταδεικνύεται μέσω της διαστρέβλωση του αρχικού σκοπού των Επτά Εντολών, οι οποίες είχαν σκοπό να διατηρήσουν την τάξη στο εσωτερικό της Φάρμας των Ζώων, ενώνοντας τα ζώα εναντίον των ανθρώπων και αποτρέποντάς τα να ακολουθήσουν τις κακές συνήθειες των ανθρώπων.
Στο βιβλίο διαφαίνονται, επίσης, και άλλες τακτικές των ολοκληρωτικών συστημάτων. Για παράδειγμα η χρήση των προβάτων που δεν κατανοούν πλήρως ούτε τον Ζωισμό ούτε τις ισορροπίες στη Φάρμα. Παρόλα αυτά, υποστηρίζουν τυφλά τα ιδεώδη του Ναπολέοντα, βελάζοντας συνθήματα κατά τη διάρκεια των δημόσιων λόγων του και των αντιπαραθέσεων με τον Σνόουμπολ. Άλλη μία τακτική που εντοπίζεται είναι ότι καλλιεργείται ο φόβος με τα άγρια εκπαιδευμένα σκυλιά να σκοτώνουν όποιο ζώο εν δυνάμει απειλεί το καθεστώς. Στο τέλος, όλα τα ζώα υποκύπτουν, αφού ακόμη και να ήθελαν να αντισταθούν εργάζονται κάθε μέρα τόσο σκληρά που δεν προλαβαίνουν ούτε να σκεφτούν τι τους συμβαίνει.
Το βιβλίο καταδεικνύει ότι η καθολική ισότητα είναι αδύνατη. Η ισότητα, η τιμιότητα και η επιβίωση δεν συμβιβάζονται σύμφωνα με τον Όργουελ. Αρχικά διότι δεν έχουν όλα τα ζώα τις ίδιες ικανότητες ή επιθυμίες. Δεύτερον, διότι παρότι η επανάσταση πέτυχε, υπήρχε μία αδυναμία. Κάποιος έπρεπε να πάρει το ρόλο του διωγμένου αφεντικού. Η επανάσταση των ζώων στη φάρμα του Όργουελ ξεκίνησε με τις καλύτερες προθέσεις αλλά κατέληξε σε μια στυγνή δικτατορία. Ωστόσο, δεν δίνεται μία απάντηση για ποιο λόγο.
Ήταν η εξουσία αυτή που διέφθειρε τα ζώα που ανέλαβαν την εξουσία; Ήταν ο χαρακτήρας των γουρουνιών που θεώρησαν εξ αρχής ότι λόγω της διανοητικής τους ικανότητας είχαν δικαίωμα να ορίζουν τα πράγματα στη φάρμα; Ή μήπως ο καταδυναστευμένος, όταν αποτινάξει τον δυνάστη του, δεν μπορεί παρά να πάρει τελικά τη θέση του; Δε δίνεται, όμως, μια ικανοποιητική εξήγηση για τα παραπάνω ερωτήματα, τι ήταν αυτό τελικά που οδήγησε σύμφωνα με τον συγγραφέα την επανάσταση των ζώων σε ένα ολοκληρωτικό σύστημα. Στο τέλος του βιβλίου, τα ζώα ήταν σκλαβωμένα όπως και παλιά. Μάλιστα πλέον αποτελούσαν παράδειγμα και για τις άλλες φάρμες.


Πηγή:
«Η Φάρμα των ζώων», Τζωρτζ Όργουελ.