Χτυπάει το ξυπνητήρι στις 07.00 κι εγώ στις 08.15 πρέπει να είμαι στο γραφείο. Όμως μοιάζει αδύνατο να σηκωθώ.. δε μπορώ, νομίζω ότι αν σηκωθώ από το κρεβάτι θα γίνει κάτι πολύ κακό.. δε μπορώ να προσδιορίσω τι ακριβώς φοβάμαι.. μάλλον την πραγματικότητα μου.. τις κακές σκέψεις, το αφόρητο σφίξιμο στο στήθος που δε μ αφήνει να πάρω ανάσα, τη κρίση πανικού όταν μπαίνω στο μετρό, τους πελάτες που πρέπει να εξυπηρετήσω, τους φίλους μου που για μια ακόμη μέρα θα μου προτείνουν να πάμε για μπύρα κι εγώ θα αρνηθώ ξανά.. δε ξέρω πια.. μάλλον εμένα φοβάμαι πιο πολύ

Είμαι σχεδόν σίγουρη ότι όποιος από εσας έχει νοσήσει ή νοσεί από κατάθλιψη, θα εντόπισε τον εαυτό του σε κάποια από τα παραπάνω συμπτώματα. Αδιαμφισβήτητα, υπάρχουν δεκάδες ακόμη συμπτώματα όπως γενικευμένος εκνευρισμός, επιθετικότητα, απώλεια συγκέντρωσης, ανορεξία ή βουλιμία, γαστρεντερικές ενοχλήσεις, αϋπνία ή υπερυπνία και πολλά άλλα. Στο συγκεκριμένο άρθρο δε θα αναλύσουμε την αιτιολογία ή την ακριβή συμπτωματολογία των καταθλιπτικών διαταραχών οι οποίες κατηγοριοποιούνται σύμφωνα με το αμερικανικό διαγνωστικό εγχειρίδιο διαταραχών DSM και μπορεί κανείς να μελετήσει εις βάθος τα κριτήρια διαφοροποίησης όπως αυτά επισημαίνονται από έμπειρους επιστήμονες.

Πριν μιλήσουμε λίγο πιο ανοιχτά για τις δυο φωνές που ταλαιπωρούν και συχνά κατατρώγουν τους ασθενείς με κατάθλιψη θα ήθελα να επισημάνω ότι η κατάθλιψη δεν είναι λέπρα, δεν είναι στίγμα, δεν πρέπει να ντρεπόμαστε γι αυτή αν ζούμε μαζί της. Η κατάθλιψη μπορεί να ιαθεί κυρίως αν ακούμε αυτά που μας λέει. Είναι δυνατόν ένας άνθρωπος να χάσει βάρος ενώ δε θέλει αν αδυνατεί να περπατήσει δυο τετράγωνα επειδή πονούν πολύ τα πόδια του; Ασφαλώς όχι! Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με τις διαταραχές του συναισθήματος. Όταν κλαίμε χωρίς λόγο για πολύ ώρα, χωρίς εξωτερικό ερέθισμα, πονάει η ψυχή μας και μας ζητάει βοήθεια. Είναι χρήσιμο λοιπόν, να πεις στον εαυτό σου ναι έχω κατάθλιψη, χρειάζομαι βοήθεια και γρήγορα θα νιώσω καλύτερα.. θα πονάει λιγότερο η ψυχή μου. Να ξέρετε ότι η ψυχή παρόλο που δεν εδράζεται σε συγκεκριμένο σημείο στο σώμα, υπάρχει μέσα μας.. για μένα η ψυχή και το σώμα είναι ενιαία αλλά αυτό ίσως το εξετάσουμε κάποια άλλη στιγμή.

Στόχος του άρθρου είναι να καταστούν λίγο πιο αντιληπτές τις δυο φωνές τις οποίες συχνά ακούν οι ασθενείς και κυριολεκτικά δε τους επιτρέπουν να προβούν στη λήψη οποιασδήποτε απόφασης. Θυμίζουν παράσιτα στην τηλεόραση όταν η κεντρική κεραία έχει φύγει από τη θέση της λόγω του αέρα. Είναι τόσο ενοχλητικές.

«Σήκω, κάθεσαι κουλουριασμένη στο καναπέ τρις ώρες. Αρρώστησες τελικά.. αλλά τι να κάνεις, όλο ναι έλεγες κι αυτοί σε πατάγανε. Κακομοίρα μου.. και τώρα κάθεσαι και κοιτάς το ταβάνι. Τι νομίζεις καλέ; Θα σου απαντήσει το ταβάνι.. κούνια που σε κούναγε.. Άντε σήκω σου λέω, έχεις να κάνεις μπάνιο δυο μέρες, θα πιάσεις αράχνες κοπελιά.. Κάνε μπάνιο, πλύνε τα πιάτα, πήγαινε ψώνισε και γύρνα να μαγειρέψεις. 9 η ωρα θα ρθει και ο άλλος.. τι θα του πεις; Κοίταγα το ταβάνι γι’ αυτό δε μαγείρεψα; Σήκω λέμε κοπελιά!»

Αυτή είναι η πρώτη και πιο ισχυρή φωνή. Αυτή που κουβαλάει το βαρύ κατηγορώ.. αυτό το φταις που δε σ αφήνει να σκεφτείς καθαρά. Αυτή που σε βάζει σε άσχημες σκέψεις, που ξυπνάει το παρελθόν, που σε κάνει να μη μπορείς να κοιτάξεις τον εαυτό σου στον καθρέφτη γιατί νιώθεις άσχημη, αυτή που σε κάνει να κλαις και να πιστεύεις ότι είσαι τουλάχιστον ανίκανος και γι’ αυτό θα μείνεις μόνος στη ζωή. Αυτή η φωνή που πρέπει να την ξεπεράσεις για να ξεχαστεί και να μη σ ενοχλεί περαιτέρω. Αυτή που αν δε δεχθείς ότι υπάρχει δε μπορείς να προχωρήσεις μπροστά.

Γιατί γεννιέται αυτή η φωνή και γιατί να είναι τόσο σαρωτική; Η απάντηση που θα έδινα εγώ θα μπορούσε ίσως να επεξηγήσει και σε τι συνίσταται η κατάθλιψη. Όλα αυτά τα πρέπει, οι υποχρεώσεις, οι καταπιέσεις, τα εμπόδια, η βία, η κακοποίηση, η ανέχεια, η μοναξιά, τα πάθη, οι εξαρτήσεις, οι χωρισμοί, οτιδήποτε στιγμάτισε έναν άνθρωπο, του αφήνει κάποιο κατάλοιπο.. θα μπορούσε να είναι ένα λιθαράκι ή ένας βράχος.. δεν είναι το ίδιο για όλους. Τα κατάλοιπα μας λοιπόν αθροιστικά μας υπερβαίνουν, η λογική δε μπορεί με απόλυτο τρόπο να ελέγξει το συναίσθημα και κάπως έτσι υποπίπτει στα τραύματά του. Η φωνή αυτή αντιπροσωπεύει την καταπίεση.. βοηθά στο να καταλάβουμε ότι έχουμε πει πάρα πολλά ναι και είναι ώρα ν αλλάξει αυτό. Μοιάζει ίσως με μια πολύ πιεστική μαμά που σε αναγκάζει να λούζεσαι κάθε δεύτερη μέρα για να μη πιάσεις ψείρες και σε πιάσει η γειτονιά στο στόμα της.. ή μ ένα πολύ ελεγκτικό μπαμπά που θα σ αναγκάσει να γίνεις δικηγόρος.. ή μ ένα γκόμενο που σ ανάγκασε να κάνεις έκτρωση γιατί είστε μικροί για ευθύνες.. ή με μια σύζυγο που σε απατάει κάθε βράδυ με άλλον αλλά –ομολογουμένως- διοργανώνει τα πιο επιτυχημένα κυριακάτικα τραπέζια.

Και η άλλη φωνή; Τα ίδια λέει κι αυτή;

Την άλλη φωνή για να την ακούσεις πρέπει να έχεις αποδεχτεί αυτό που σου συμβαίνει. Να κοιταχτείς στον καθρέφτη και να πεις:

“Ξέρω τι μου συμβαίνει, δεν είμαι άρρωστος.”

“Δεν παραιτούμαι, θα προσπαθήσω.”

“Η ζωή είναι όμορφη, δε πειράζει που τώρα τη νιώθω μαύρη.”

“Μου αξίζει να είμαι καλά και να χαμογελάσω.”

Έστω και μια από αυτές τις φράσεις να πει κανείς όταν βιώνει την κατάθλιψη εκ των έσω είναι επιτυχία. Ένα βήμα τη φορά είναι ικανό να ανατρέψει το σκοτάδι σταδιακά.

Τη φωνή που καθησυχάζει συχνά θα την ακούσεις να σου ψιθυρίζει: Δεν είναι ανάγκη να βγεις αν δε θέλεις, όμως μια βόλτα, ο ήλιος, οι περαστικοί οι βιτρίνες, ένας καφές μπορεί και να σε βοηθήσει. Δε χάνεις τίποτα να προσπαθήσεις.

Δεν είσαι άσχημη κορίτσι μου. Δεν πειράζει που δε θέλεις να κάνεις μπάνιο.. ίσως ένα μπάνιο σε χαλαρώσει και σε κάνει να νιώσεις καλύτερα. Αλλά άσχημη δεν είσαι, απόβαλλε το.

Κι αμα δε μαγειρέψεις ένα βράδυ τι έγινε; Άντε καλέ που θα σκάσεις. Τόσες επιλογές από delivery. Κι αύριο που ίσως έχεις όρεξη μέρα είναι.

Αν θέλεις μια μέρα να μείνεις μόνη σου καλά θα κάνεις, δεν είσαι υποχρεωμένη να εξηγείς γιατί δεν είσαι καλά. Γιατί έτσι θέλεις. Είσαι ελεύθερη και δυνατή, μη το ξεχνάς.

Το αλκοόλ δεν είναι λύση, χειρότερα κάνει τα πράγματα. Σταμάτα να πίνεις. Ρίξε λίγο νερό στο πρόσωπό σου και πάρε τηλέφωνο κάποιον που θέλεις να δεις και βγείτε μαζί, να πείτε και τα νέα σας.

Δε πεθαίνεις, είσαι καλά. Κρίση πανικού είναι πάλι. Θα φύγει σε πέντε λεπτά, μη φοβάσαι, ηρέμησε! Πάρε βαθιές ανάσες, σκέψου κάτι όμορφο. Δε χρειάζεται τόσο άγχος για όλα, αφού κατά βάθος το ξέρεις..»

Οι συγκεκριμένες σκέψεις αυτοάμυνας αναπτύσσονται μόνο αν δουλέψουμε με κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας. Η απλή ψυχοθεραπεία μπορεί να λειτουργήσει εξαιρετικά σε τέτοιες περιπτώσεις. Υπάρχει κάποιος άνθρωπος, τελείως ξένος σ εσένα που σ ακούει σχεδόν για μια ώρα και δε θα σε κρίνει, δε θα σου επιρρίψει ευθύνες, δε θα σε κατηγορήσει. Θα σε βοηθήσει να ξεμπερδέψεις λίγο τις σκέψεις σου, να βάλεις σε μια τάξη το μυαλό σου, να αποστασιοποιηθείς από το πρόβλημα και να το αντιμετωπίσεις πολύ πιο εύκολα απ’ όσο περίμενες. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι θα μπει για λίγο στη θέση σου.. θα προσπαθήσει να αφουγκραστεί πως ένιωσες, να φανταστεί τι σκεφτόσουν και γιατί φοβόσουν.

Χωρίς καμία υπερβολή, η ψυχοθεραπεία είναι δώρο στον εαυτό και την ψυχή μας. Είναι καταστροφικό να πιστέψουμε ότι η ψυχοθεραπεία είναι περιττό έξοδο. Δύσκολα ίσως να το πιστέψει κανείς αν δεν υποβληθεί στη διαδικασία και δεν αφουγκραστεί τα οφέλη από τη θεραπευτική σχέση. Κλείνοντας θέλω να υπογραμμίσω δυο σημαντικά κατ’ εμέ σημεία. Για να αποκτήσει κανείς κατάθλιψη πληγώθηκε από ένα ή περισσότερα τραύματα. Όσο ζούμε θα σκοντάφτουμε σε λάθος επιλογές, σε ανθρώπους, σε πόνο, σε θάνατο, σε καταστροφές και αυτό είναι δεδομένο. Το τραύμα ακολουθεί τον κύκλο στη Ψυχολογία. «Ακούμε» τι μας πονάει, το «αγκαλιάζουμε» και το λύνουμε. Γινόμαστε έτσι θεραπευτές του εαυτού μας. Αυτός είναι και ο βασικός στόχος της ψυχοθεραπείας και των αξιόλογων θεραπευτών.

Ελπίζω να βοήθησα έστω και έναν από εσάς να καταλάβει έστω και λίγο ότι η κατάθλιψη μπορεί να συμβεί στον οποιονδήποτε, το συναίσθημα του και κατ’ επέκταση τη θλίψη του οφείλει να τη σέβεται και να τη προστατεύει από κριτική τρίτων. Τέλος, εύχομαι να σκεφτεί κάποιος τη πιθανότητα να ζητήσει βοήθεια από κάποιον ειδικό και να γίνει μέσα από τη διαδικασία θεραπευτής των πληγών του στο διηνεκές!

Γιαβάσογλου Μαρία- Τερέζα

Φοιτήτρια Ψυχολογίας, ΕΚΠΑ

*Το παρόν άρθρο αποτελεί προσπάθεια προπτυχιακής φοιτήτριας Ψυχολογίας και δεν αποσκοπεί στη μελέτη ζητημάτων ψυχικής υγείας εις βάθος