Ένας ιδιόρρυθμος πόλεμος στους δρόμους της Θεσσαλονίκης

Της Νεφέλης Στοϊκοπούλου

Τι γίνεται όταν η απαρχή της Ελληνικής ερμηνευτικής παράδοσης συναντά τα ιστορικά μνημεία και τους δρόμους της Θεσσαλονίκης; Ένας ιδιόρρυθμος πόλεμος, βγαλμένος από τις λέξεις του πατέρα της προφορικής ποίησης, των επικών μαχών και της άξιας μάχης ομορφιάς.

Έξι ηθοποιοί, είκοσι-τέσσερις ραψωδίες, είκοσι-τέσσερα σημεία στην συμπρωτεύουσα. Ένας ολόκληρος χρόνος προετοιμασιών, αναβολές λόγω πανδημίας, κι όμως, οι Γκραν Γκινιόλ (ευτυχής η αναντιστοιχία του όρου με το αποτέλεσμα του περφόρμανς), «χτένισαν» την πόλη για τέσσερις μέρες, 3 με 6  Ιουνίου, απαγγέλοντας την Ομήρου Ιλιάδα.

Το σκηνικό απλό, λιτό, μεταμοντέρνο: ένα κόκκινο σκοινί να καθορίζει τον σκηνικό χώρο, τοποθετημένο σε κύκλο γύρω από ένα αναλόγιο, από όπου ο εκάστοτε περφόρμερ μπορεί να συμβουλευτεί τον επόμενο στίχο – αν και σπανίως αναγκαίο για τη λευκοντυμένη ομάδα. Τέσσερις ραψωδίες για κάθε ηθοποιό, σχεδόν μια ώρα η απαγγελία της καθεμιάς, κι όμως τα λόγια τους «πετούν σαν τα πουλιά»!

Κάθε ραψωδία λαμβάνει χώρα σε ένα σημείο αναφοράς στη Θεσσαλονίκη, ξεκινώντας την Πέμπτη, 3 Ιουνίου, στη Σχολή Τυφλών επί της Βασιλίσσης Όλγας: φόρος τιμής στην τυφλότητα του Ομήρου, αλλά και στεντόρειο κάλεσμα της τέχνης προς όλους. Στις εποχές που ζούμε, η τέχνη δε μπορεί παρά να αφιερώνεται στην προσβασιμότητα, και οι Γκραν Γκινιόλ καθιστούν ξεκάθαρο πως το δικό τους περφόρμανς είναι μια ιστορία για όλους που θέλουν να την ακούσουν. Έχω καταφτάσει στη Σχολή αποφασισμένη να ακολουθήσω το βήμα της ομάδας για το υπόλοιπο της ημέρας, και είμαι σίγουρη πως όλα θα κυλήσουν όμορφα όταν το προοίμιο του έπους απαγγέλλεται από δύο μαθήτριες της Σχολής, διαβάζοντάς το σε γραφή Braille, προκαλώντας σύσσωμη συγκίνηση στο καταφθάνον κοινό. Τα λόγια του πρώτου ηθοποιού, Ραψωδία Α’, σε μετάφραση του Δημήτρη Μαρωνίτη, πλημμυρίζουν το προαύλιο του νεοκλασικού κτηρίου, φέρνοντάς μας μπροστά στην λογομαχία του παθιασμένου «θεϊκού» Αχιλλέα και του οργισμένου Ατρείδη, Αγαμέμνονα.

Η Ραψωδία Β’ θα χυθεί γύρω από τους πέτρινους πολεμιστές που καιροφυλαχτούν το άγαλμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου στη Νέα Παραλία, ύστερα η Ραψωδία Γ’ θα σταθεί κοντά στα έργα τέχνης της νότιας εισόδου της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης, η Ραψωδία Δ’ θα ζωντανέψει στους πρόποδες του Λευκού Πύργου, μετά στην Πλατεία Ναυαρίνου, την Καμάρα, τη Ρωμαϊκή Αγορά, το λιμάνι, την πλατεία Αριστοτέλους, καταλήγοντας την τέταρτη μέρα στο Καραμπουρνάκι. Μαζί με ενημερωτικά φυλλάδια με πληροφορίες για το δρώμενο, οι ηθοποιοί μοιράζουν περιλήψεις των ραψωδιών καθώς και ιστορικά στοιχεία του κάθε σημείου δράσης.

Καταφέρνουν, έτσι, να πραγματώσουν ένα πάντρεμα της αρχαιότερης Ελληνικής γραπτής παράδοσης με την ιστορία της πόλης, δίνοντας μια ευκαιρία στο κοινό να μάθει για τη Θεσσαλονίκη, μέσα από τον Όμηρο. Η Ιλιάδα επανατοποθετείται σε νέο χωροχρόνο, αν και η απαγγελία της μοιάζει (κατά πάσα πιθανότητα) με τον τρόπο που πάνω από δυόμισι χιλιάδες χρόνια πριν την άκουγε πάλι το κοινό της, και επαναπροσδιορίζεται για να διηγηθεί, μέσα από το site-specificity της* την ιστορία των Τρώων, των Αχαιών, των παλιών Εβραίων και Μουσουλμάνων της Θεσσαλονίκης του 20ου αιώνα, των Μακεδόνων του Μεγάλου Αλεξάνδρου, της Θεσσαλονίκης του Δευτέρου Παγκοσμίου, της Κατοχής και της Μεταπολίτευσης.

Όλων των ειδών οι πολιτισμικές ρίζες συνδέθηκαν για να φτιάξουν το κράμα που οι Γκραν Γκινιόλ έφεραν για τέσσερις μέρες στην ηλιόλουστη Θεσσαλονίκη, αναζητώντας την πολιτισμική ταυτότητα της πόλης μέσα από το παρελθόν, το παρόν αλλά και το μέλλον, φέρνοντας στην επιφάνεια, μέσα από τα έπεα πτερόεντά τους, τον πολυπρόσωπο πλούτο της πόλης και της ιστορίας της.

*Site-Specificity: όταν μια παράσταση/ένα δρώμενο έχει χτιστεί γύρω από την τοποθεσία στην οποία λαμβάνει χώρα, συνδέοντας το περιεχόμενο με τον χώρο. Στη συγκεκριμένη περίπτωση δε μιλάμε για γνήσιο site-specificity, μιας και η δράση των ηθοποιών δεν είχε να κάνει με τους χώρους που επιλέχθηκαν, αλλά για ένα πάντρεμα του όρου με αυτόν του θεάτρου του δρόμου (θέατρο που χαρακτηρίζεται από ορισμένους θεσμούς σε σχέση με την πραγματοποίηση παραστάσεων αποκλειστικά σε δρόμους). Η Ιλιαδα των Γκραν Γκινιόλ επαναπροσδιορίσθηκε μέσω του site-specificity της γιατί κάθε ραψωδία «χρωματιζόταν» από την τοποθεσία που είχε επιλεχθεί (π.χ. η αφήγηση κομματιών για καράβια δίπλα στον Θερμαϊκό).

Ομήρου Ιλιάδα – Ένας ιδιόρρυθμος πόλεμος στους δρόμους της Θεσσαλονίκης

ΚΑΛΟΚΑΊΡΙ 2021

Μετάφραση: Δημήτρης Μαρωνίτης – Ομήρους Ιλιάς Εκδόσεις ΑΓΡΑ 2016

Σκηνοθεσία: Στάθης Μαυρόπουλος

Σκηνογραφική – ενδυματολογική επιμέλεια: Μαρία Καβαλιώτη

Τεχνική υποστήριξη: Γιώργος Μαυρόπουλος

Δημιουργία διαδραστικού χάρτη (wms): Τριαντάφυλλος Σταυρίδης

Τις 24 ραψωδίες αφηγούνται:

Κώστας Βουρλιώτης

Διονύσης Καραθανάσης

Μαρία Κατσιά

Ιωάννα Λαμνή

Πέτρος Μαλλιάρας

Δήμητρα Σταματίου

Παραγωγή: ΓΚΡΑΝ ΓΚΙΝΙΟΛ