‘’Γλύκα μεγάλη είχε το νησί ετούτο, ησυχία πολλή, αγαθά τα πρόσωπα των ανθρώπων … κι η θάλασσα ήμερη’’.

Νίκος Καζαντζάκης, Αναφορά στον Γκρέκο

Αν κάποια στιγμή προκύψει να σκέφτεσαι να επισκεφθείς τη Νάξο, καν’ το χωρίς κανέναν δισταγμό. Το μεγαλύτερο νησί των Κυκλάδων, είναι τόπος που κρατεί καλά κρυμμένα μυστικά που περιμένουν τον επισκέπτη να τα ανακαλύψει. Είναι μαγευτικά όμορφη, αυθεντική και ίσως λιγάκι δύσκολη. Μα αυτό την κάνει απέραντα γοητευτική. Από την πολυσύχναστη Χώρα μέχρι το πιο απομακρυσμένο μικρό χωριουδάκι, αυτός ο τόπος είναι γεμάτος πολιτιστικό πλούτο, κυκλαδίτικη παράδοση, εξαιρετική γαστρονομία, ιστορία, μυρωδιές, χρώματα και την αγάπη των ανθρώπων του. Λευκά ή στο χρώμα της άμμου σπιτάκια σε συνδυασμό με πέτρα και ορθογώνια παραλληλόγραμμα ανοίγματα, επαναλαμβανόμενο μοτίβο.  

Γεμάτη μακρινές διαδρομές, πολυάριθμα πετρώδη όροι, εύπορες πεδιάδες, λευκά παραμυθένια εκκλησάκια σκαρφαλωμένα κυριολεκτικά στις ψηλότερες κορφές. Παραδοσιακά χωριουδάκια θαρρείς ξεχασμένα από το χρόνο με πλακόστρωτα σοκάκια, καμάρες, ενωμένες αυλές και χαμογελαστούς οικοδεσπότες, έτοιμους να σε βοηθήσουν να βγεις από τον λαβύρινθο. Παραλίες με τιρκουάζ νερά και λευκή άμμο, ατελείωτες, εξωτικές. Σε κάθε μικρή ή μεγάλη διαδρομή η φύση επιβάλλει την παρουσία της σε όλες τις αισθήσεις. Οι μυρωδιές από θυμάρι, ρίγανη και δενδρολίβανο είναι αδύνατο να μην σε κάνουν να κλείσεις τα μάτια και να ονειρευτείς. Όσο για τις γεύσεις, κερδίζουν αμέσως ένα κομμάτι στην καρδιά και τη μνήμη. Πατάτες που δεν αφήνουν κανέναν ασυγκίνητο, ντόπια τυριά και κρεατικά, φρούτα, λαχανικά, μέλι, κρασί, μυρωδικά που κάνουν την πιο απλή σαλάτα γιορτή για τον ουρανίσκο. Τίποτα επιτηδευμένο, όλα στη σωστή αναλογία.

Η Πορτάρα, η εμβληματική μαρμάρινη πύλη του ανολοκλήρωτου ναού του Απόλλωνα, σου φυλάει το πιο θερμό καλωσόρισμα. Η περιπλάνηση ξεκινάει από  τον παραλιακό δρόμο του λιμανιού και συνεχίζεται, στα στενά λιθόστρωτα δρομάκια, με τα αναρίθμητα μαγαζάκια, τα υπέροχα αρχοντικά, τα μουσεία και το Ενετικό κάστρο της παραμυθένιας Χώρας.

Οι παραλίες της Νάξου, δύσκολα χωρούν σε περιγραφές. Ξαπλώνεις στη λευκή άμμο και ονειρεύεσαι με τα μάτια ανοιχτά, κολυμπάς στα τιρκουάζ νερά και νιώθεις πως σε αγγίζει ο Παράδεισος. Από τον Άγιο Προκόπιο, την Αγία Άννα, την Πλάκα, τη Μικρή Βίγλα και το Καστράκι της δυτικής ακτογραμμής, ως τον Πάνερμο και την Ψιλή Άμμο στα ανατολικά, ο καθένας θα βρει το δικό του αγαπημένο σημείο αναφοράς. Η Μικρή Βίγλα είναι ιδανική για τους λάτρεις των θαλάσσιων σπορ, ενώ επάνω από την παραλία Αλυκό, υπάρχει ένα σπάνιας ομορφιάς κεδρόδασος, με αμμοθίνες, αιωνόβια δέντρα και αγριολούλουδα.

Από την κοσμοπολίτικη δυτική πλευρά του νησιού με τα μαγαζιά, τις οργανωμένες παραλίες και τα τουριστικά θέρετρα, ως την ενδοχώρα με τα πανύψηλα συνεχόμενα βουνά, το άγριο τοπίο και τα χωριουδάκια λευκές πινελιές ανάμεσά τους. Και από την παρθένα σχεδόν, ανατολική και νότια πλευρά με τα μικρά ψαροχώρια, τις κρυμμένες παραλίες με τους αμμόλοφους και το απέραντο γαλάζιο, ως εκεί που φτάνει μόνο το χέρι του πιο έμπειρου ζωγράφου. Η Νάξος δεν βασίζεται στο καλοκαίρι. Στέκει αγέρωχη καταμεσής του Αιγαίου, σμιλευμένη από φως, αλμύρα και σμύριδα.

Συνεχίζοντας την περιήγηση προς τα περίφημα ορεινά χωριά, σίγουρα θα υπάρξουν στιγμές που θα ξεχάσεις πως βρίσκεσαι σε νησί. Στο Σαγκρί θα επισκεφθείς το μαρμάρινο Αρχαίο Ιερό του Απόλλωνα και της Δήμητρας. Στη συνέχεια θα σε καλωσορίσει το Χαλκί, ένα πανέμορφο, ολοζώντανο χωριό, με εντυπωσιακή αρχιτεκτονική. Καθώς περπατάς στα δρομάκια του, γύρω σου χορεύουν άνθη μπουκαμβίλιας! Στο Χαλκί, θα βρεις  παραδοσιακά παντοπωλεία, χειροποίητα υφαντά, γκαλερί, σπιτικά παραδοσιακά γλυκά και μαρμελάδες, ξεχωριστά είδη δώρων φιλοτεχνημένα με μεράκι και βέβαια, πεντανόστιμο φαγητό κάτω από τα δέντρα. Ο εντυπωσιακός ναός της Παναγίας της Πρωτόθρονης,  χρονολογείται στον 9ο αιώνα και αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους ιστορικούς ναούς των Κυκλάδων. Στο διάσημο αποστακτήριο Βαλληνδρά, θα βρεις το αρωματικό ηδύποτο της Νάξου, που φτιάχνεται από τα αιθέρια έλαια φύλλων κίτρου.

Με τη γεύση του κίτρου στο στόμα, ανηφορίζεις προς το Φιλώτι, το μεγαλύτερο χωριό της Νάξου. Το Φιλώτι, αγκαλιάζει τους πρόποδες του Ζα, του ψηλότερου βουνού των Κυκλάδων (1004 μ.), η επιβλητική παρουσία του οποίου, συντηρεί μύθους αιώνων. Το σπήλαιο του Ζα, με τους εντυπωσιακούς σταλακτίτες και σταλαγμίτες, είναι μοναδικής φυσικής ομορφιάς. Το σπίτι των αρχαίων θεών, προσφέρει καταφύγιο σε πολλά είδη πουλιών, αλλά και μονοπάτια πεζοπορίας για τους λάτρεις της φύσης.

Στο Φιλώτι θα ξεκουραστείς κάτω από τη σκιά του αιωνόβιου πλάτανου, ακούγοντας τη μουσική του. Θα θελήσεις να χαθείς, κάνοντας βόλτα στα δαιδαλώδη μονοπάτια του και να θαυμάσεις το ναό της Παναγίας Φιλωτίτισσας, χτισμένο το 1718, και τον Πύργο του Μπαρότσι, ενθύμιο της πολύχρονης φραγκοκρατίας του νησιού. Στη συνέχεια, να γευτείς τους παραδοσιακούς μεζέδες των γραφικών καπηλειών του. Το απολαυστικό κρεσέντο θα συμπληρώσει η σπιτική πορτοκαλόπιτα που θα θυμάσαι για πάντα. Στο Φιλώτι, τον Δεκαπενταύγουστο, λαμβάνει χώρα το μεγαλύτερο πανηγύρι του νησιού, διάρκειας 3 ημερών, με βιολιά, λαούτα και τσαμπούνες.

Σειρά έχει η μαγευτική Απείρανθος, το ξακουστό χωριό της ποίησης και της μελωδίας, με τα μαρμάρινα καλντερίμια, τους πύργους, τις καμάρες, τις ολάνθιστες αυλές, την ιδιαίτερη ντοπιολαλιά και την υποδειγματική φιλοξενία. Το απαράμιλλης ομορφιάς ορεινό χωριό, συνώνυμο του πολιτισμού, δεν αφήνει κανέναν επισκέπτη παραπονεμένο. Στην Απείρανθο βρίσκεται η μεγαλύτερη βιβλιοθήκη των Κυκλάδων, καθώς και 5 μουσεία. Το Αρχαιολογικό, το Λαογραφικό, το Γεωλογικό, το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας και το μουσείο Εικαστικών Τεχνών.

Το ταξίδι συνεχίζεται ανατολικά, στον παραλιακό οικισμό Μουτσούνα. O εναέριος σιδηρόδρομος μεταφοράς πετρωμάτων από τα σμυριδορυχεία, λειτουργούσε ως τις αρχές της δεκαετίας του ’80. Σήμερα, οι παρθένες παραλίες, τα ταβερνάκια και καφέ μπροστά στη θάλασσα και η γαλήνια ησυχία, καθιστούν τη Μουτσούνα ένα ησυχαστήριο ανέγγιχτο από το χρόνο.

Η Κόρωνος, χαρακτηρισμένη ως ένα από τα πιο όμορφα χωριά της Νάξου, ήταν στις αρχές του 20ου αιώνα το πρώτο σμυριδοχώρι, τότε που η σμύριδα αποτελούσε ένα παγκοσμίως περιζήτητο μετάλλευμα. Το χωριό είναι γεμάτο με καταπράσινους κήπους, λουλούδια, κληματαριές και γαστρονομικές απολαύσεις. Αν τύχει να βρεθείς στην εκκλησία της Αγίας Μαρίνας και ξαφνικά ακούσεις μια φωνή να ‘’σπάει’’ την κατανυκτική ατμόσφαιρα, μην τρομάξεις! Θα είναι κάποιος καλοκάγαθος κάτοικος του χωριού, που θα σου πιάσει την κουβέντα.

Στο βορειότερο άκρο της Νάξου, χτισμένο σε όρμο, θα συναντήσεις το ψαροχώρι του Απόλλωνα. Στην είσοδο του αρχαϊκού λατομείου μαρμάρου, θα θαυμάσεις τον ‘’Κούρο του Απόλλωνα’’, ένα ημιτελές άγαλμα ύψους 11 μέτρων, που κείτεται ξαπλωμένο.

Οι Ναξιώτες αγαπούν τον τόπο τους, το νιώθεις από την πρώτη στιγμή. Τον προσέχουν χωρίς να είναι υπερβολικοί, τον προτείνουν χωρίς να τον επιβάλλουν, είναι αυθεντικά φιλόξενοι και δεν αντιγράφουν κανέναν. Από τη μουσική υπόκρουση ανάλογα την ώρα και το στυλ του μαγαζιού μέχρι τον φωτισμό, όλα προσεγμένα στη λεπτομέρεια. Σπιτικές λεμονάδες, βυσσινάδες, κρύο τσάι, βουτήματα και γλυκίσματα, όλα από τα χέρια τους. Αυτά δίνουν σε έναν τόπο ταυτότητα και σε κάνουν να τον θυμάσαι και να θες να τον επισκεφθείς ξανά.

Γιατί τελικά ο άνθρωπος δε χρειάζεται πολλά για να είναι ευτυχισμένος και οτιδήποτε αυθεντικό συντελεί στη επίτευξη αυτού του σκοπού, παραμένει αναλλοίωτο στο χρόνο και την αλλοτρίωση. Όπως μένουν οι παιδικές μνήμες από σκανταλιές, διακοπές, και τη γεύση του παστίτσιου της μαμάς. Όπως εκείνα τα φυλλαράκια φρέσκιας ρίγανης που έκαναν γιορτή την πιο απλή σαλάτα.

Αν κάποιο ξάστερο βράδυ, το βλέμμα σου φυλακίσει ο αστερισμός του στεφανιού με το οποίο ο Διόνυσος στεφάνωσε την Αριάδνη, ξέρεις ότι θα επιστρέψεις.

Βίκυ Μενεγάκη