Μία βάρκα πλέει στο Αιγαίο με προορισμό την ευτυχία. Ο ήλιος έχει δύσει για πολλές μέρες και ακόμη δεν έχει φτάσει στον προορισμό της. Είναι μία βάρκα με πρόσφυγες, με ψυχές που μάχονται με νύχια και με δόντια να παραμείνουν ζωντανές. Και τα έχουν καταφέρει μια χαρά. Τελικά η βάρκα φτάνει στον Πειραιά, αλλά τα πράγματα δεν είναι και πολύ απλά. Ασφυκτιεί ο τόπος από φράσεις, πιέζονται οι λέξεις μεταξύ τους. «Αυτοί θα μας πάρουν τις δουλειές», «Αυτοί θα κλέψουν», «Αυτών τα παιδιά θα φοιτήσουν στο ελληνικό σχολείο». Όλα αυτά τα ξέρουμε. Όμως ψυχαναλυτικά, ποιο είναι το νόημα που κρύβεται πίσω από αυτήν την φρασεολογία;

   Υπάρχει κάτι στην ψυχανάλυση που ονομάζεται απόλαυση. Η καλύτερη περιγραφή της απόλαυσης είναι η εξής: Απόλαυση είναι η στιγμή που ξύνουμε το τσίμπημα του κουνουπιού. Καταλαβαίνουμε πως η απόλαυση έχει τόσο θετικό όσο και αρνητικό πρόσημο, καθώς είναι η στιγμή που το σύμπτωμα εκφορτίζεται, η στιγμή που απελευθερωνόμαστε…εν μέρει. Πάντα εν μέρει όμως. Γιατί κάποια στιγμή θα πούμε στον εαυτό μας: Έλα, σταμάτα να το ξύνεις δεν σου κάνει καλό. Ποτέ δεν θα απελευθερωθούμε πλήρως. Δεν υπάρχει πλήρης απόλαυση, είμαστε ελλιπή όντα και η εικασία πως κάπου βρίσκεται η ολοκλήρωση, η ευτυχία, η ολοκληρωτική απόλαυση, είναι ό,τι πιο καταστροφικό μπορούμε να σκεφτούμε. Τόσο για τον εαυτό μας όσο και για τους άλλους.

   Τα προβλήματα λοιπόν, ξεκινάνε όταν υποθέτουμε πως κάπου υπάρχει αυτή η ολοκληρωτική απόλαυση. Ή μάλλον ότι κάποιος την έχει. Το κοντινότερο παράδειγμα- και λόγω της ημέρας άλλωστε-, είναι το παράδειγμα των προσφύγων. Στρεφόμαστε λοιπόν στους πρόσφυγες, πρόσωπα κάπως μακρινά για εμάς των οποίων τα βιώματα και οι δυσκολίες έχουν την μορφή αφηρημένων εννοιών στο μυαλό μας. Πόση δυστυχία άλλωστε να χωρέσει και σε αυτό…Μέχρι έναν βαθμό αντέχουμε να ξέρουμε. Στρεφόμαστε λοιπόν και αρχίζουμε να υποθέτουμε πως η απόλαυση βρίσκεται εντός τους. Είναι η λεγόμενη Απόλαυση του Άλλου, αυτή που νομίζουμε πως αν εμείς αποκτήσουμε θα είμαστε πλήρεις. Από την στιγμή όμως, που υποθέτουμε ότι υπάρχει και βρίσκεται εντός του Άλλου, συνειδητοποιούμε πως δεν μπορεί να γίνει δική μας. Και τότε την αποστρεφόμαστε. Την δικάζουμε και την καταπατούμε. Μόνο που δικάζουμε κάτι που νομίζουμε πως υπάρχει και βρίσκεται στα χέρια κάποιου μακρινού στα δικά μας μάτια ανθρώπου. Ο Έλληνας οικογενειάρχης, που έχει χτυπηθεί από την κρίση, υποθέτει πως κάπου υπάρχει ένα τέλος. Η απόλαυση, λέει, δεν είναι δική μου, ανήκει σε κάποιον άλλον. Ποιος μου πήρε την δουλειά; Ποιον να κατηγορήσω; Τον πρόσφυγα; Γιατί; Γιατί αυτός απολαμβάνει τις παροχές της πληρότητας, της τέλειας δουλειάς και των πολλών χρημάτων. Κάτι που φυσικά ξέρουμε όλοι πως δεν συμβαίνει ούτε στο ελάχιστο.

    Η ψευδαίσθηση της πληρότητας είναι το όπιο του ανθρώπινου είδους. Μας γδύνει από οποιαδήποτε αίσθηση ευθύνης θα μπορούσαμε να είχαμε. Ο Άλλος απολαμβάνει περισσότερο από εμάς, είναι πιο ολοκληρωμένος, άρα για κάθε αποτυχία στην δική μας ζωή φέρει ένα μερίδιο ευθύνης. Πολύ βολικό για να ισχύει. Εξασφαλίζει όμως στον άνθρωπο την ημερήσια δόση του για να επιβιώσει. Η σύγχρονη κοινωνία φυσικά, το μόνο που κάνει είναι να γεμίζει την ένεση με την ουσία και να μας την πασάρει σε όμορφο περιτύλιγμα, υποσχόμενη πως αν αγοράσουμε τα παπούτσια σε συνδυασμό με τα εκπτωτικά ρούχα, η έλλειψη θα κλείσει.

    Οραματίζομαι έναν κόσμο στον οποίο ο άνθρωπος δεν θα φοβάται να κοιτάξει κατάματα τον ήλιο, την αλήθεια. Δεν θα φοβάται να παραδεχτεί την ευθύνη του και να αποδεχτεί την ατέλειά του. Δεν θα ψάχνει να βρει ποιος φταίει για την δική του αποτυχία. Και αν πράγματι φταίει κάποιος, να επαναστατεί απέναντί του με τόλμη και θάρρος και όχι να σηκώνει το χέρι του μόνο εκεί που νομίζει ότι μπορεί να το κάνει. Οραματίζομαι έναν κόσμο χωρίς θύτες, ούτε θύματα. Η συνειδητοποίηση της αλήθειας, είναι η πιο αισιόδοξη διέξοδος.

Τσώνη Ρωξάνη