Οι τέχνες ανέκαθεν αποτελούσαν ένα εργαλείο, με το οποίο ο άνθρωπος μπορούσε να έρθει σε επαφή με τον εαυτό του, να επικοινωνήσει με το περιβάλλον και τους συνανθρώπους του. Στις μέρες μας, βλέπουμε να γίνονται όλο και περισσότερες έρευνες, όχι μόνο ως προς τον θεραπευτικό ρόλο των τεχνών, αλλά και τη συμβολή τους στη διαδικασία της μάθησης. Κι αν όπως αναφέρει ο Eisner η μάθηση προκύπτει από τις εμπειρίες που προσλαμβάνουμε μέσω των αισθήσεών μας, τι καλύτερο από την αναζήτηση ποιοτικών εμπειριών μέσω των τεχνών, που θα καλλιεργούν τη φαντασία και θα αναπτύσσουν τη δημιουργικότητα, παρέχοντας ταυτόχρονα ένα ασφαλές πλαίσιο για πειραματισμό;

Στη διάρκεια εκπόνησης του Μεταπτυχιακού μου στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας(University of Nicosia) Κύπρου «Τέχνες στην Εκπαίδευση», μέσα από το μάθημα «Τέχνες και Ποιότητα Ζωής», είχα την τύχη να γνωρίσω τη «Μέθοδο Συνεργατικού Σχεδίου», η οποία αναπτύχθηκε από τους Bred και Marjorie Wilson, ενώ για χρόνια εφαρμόζεται από φοιτητές του Τμήματος Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική ηλικία του Πανεπιστημίου Αθηνών, υπό την καθοδήγηση της ακαδημαϊκού, κυρίας Ουρανίας Κούβου και στηρίζεται στην επικοινωνιακή λειτουργία των τεχνών. Στη μέθοδο αυτή συνεργάζονται και σχεδιάζουν μαζί ένα παιδί κι ένας ενήλικας, χωρίς να χρησιμοποιείται λεκτική επικοινωνία. Αντίθετα, η επικοινωνία επιτυγχάνεται μέσω του σχεδίου, ενώ δημιουργείται ένα είδος αφήγησης κι αλληλεπίδρασης μεταξύ των συμμετεχόντων. Οι σχεδιαστικές αυτές αναπαραστάσεις ενέχουν το στοιχείο της έκπληξης, με αποτέλεσμα να καλλιεργούν εκτός από τη φαντασία και τη δημιουργικότητα, την ικανότητα διαχείρισης και επίλυσης προβλημάτων στα παιδιά. Επιπλέον, τα ίδια μαθαίνουν να επικοινωνούν μέσω των σχεδίων τα συναισθήματά τους, να συνδιαλέγονται με τον ενήλικα, προσλαμβάνοντας σημαντικές πληροφορίες και διορθώνοντας ακόμη και τον τρόπο σχεδίασης. Εφαρμόζοντας και η ίδια τη μέθοδο αυτή σε μαθητές μου, είδα ότι τα παιδιά μιμούνταν τα σκίτσα μου ή πρόσθεταν λεπτομέρειες στην πορεία. Θα έλεγα λοιπόν ότι επιτυγχάνεται και μιας μορφής καθοδήγηση σε σχέση με την αισθητική αντίληψη.

Μέθοδος συνεργατικού σχεδίου- Συνεργασία μαθητή Στ΄ δημοτικού με εκπαιδευτικό

Πώς όμως μπορούν να εφαρμοστούν γενικότερα οι τέχνες στην εκπαίδευση, παρέχοντας ένα υγιές περιβάλλον μάθησης, που θα κινεί το ενδιαφέρον των μαθητών και θα τους βοηθά να αυτοπροσδιορίζονται, δεχόμενοι τόσο τη δικιά τους διαφορετικότητα, όσο και των γύρω τους; Οι τρόποι πολλοί και δημιουργικοί. Προσωπικά αγαπώ τη μέθοδο που χρησιμοποιείται στα σχολεία Reggio Emilia, τα οποία δημιουργήθηκαν ως απάντηση στις καταστροφικές συνέπειες του Β΄ παγκοσμίου πολέμου, προτείνοντας μια νέα εκπαιδευτική μέθοδο, μέσω τις οποίας δεν θα επέτρεπαν έναν πόλεμο τέτοιου βεληνεκούς να ξανασυμβεί. Πρωτεργάτης της συγκεκριμένης παιδαγωγικής προσέγγισης υπήρξε ο  Loris Malaguzzi, ο οποίος με τη βοήθεια και άλλων γονέων της περιοχής δημιουργεί σχολεία, στα οποία βάζει στο επίκεντρο το παιδί, το οποίο ανακαλύπτει τη μάθηση μέσω εμπειριών με το περιβάλλον και τους γύρω τους.

Loris Malaguzzi (1920-1994)

Η φιλοσοφία των σχολείων αυτών είναι ότι το παιδί μπορεί να μάθει μέσα από 100 διαφορετικές γλώσσες (π.χ. ζωγραφική, μουσική, χορός, γλυπτική, κ.τ.λ.), αφήνεται στο να κάνει λάθη, στο να βρίσκει λύσεις σε προβλήματα, ενώ στο επίκεντρο είναι οι τέχνες, το παιχνίδι και η επαφή με τη φύση, μέσα από τα οποία μπορεί να πειραματιστεί, να αναπτύξει τη φαντασία του και να γίνει πιο δημιουργικό, οδηγούμενο στη μάθηση. Τέλος, η νοοτροπία που καλλιεργείται είναι ότι η δημιουργικότητα είναι έμφυτη σε κάθε παιδί, που καλείται να την ανακαλύψει μέσα από διάφορες δραστηριότητες, ανακαλύπτοντας παράλληλα και τον εαυτό του.

Κάπως έτσι σας παρουσίασα το δικό μου πρότυπο διδασκαλίας, που ευελπιστώ να ενταχθεί στην ελληνική εκπαίδευση στο μέλλον. Δυστυχώς, σήμερα η ελληνική πολιτεία υποβαθμίζει τον ρόλο των τεχνών. Παρατηρούμε έτσι στο δημοτικό να μη διδάσκεται η θεατρική αγωγή στις μεγαλύτερες τάξεις και να υπάρχει μονόωρη παρακολούθηση της μουσικής και των εικαστικών. Με ΦΕΚ μάλιστα στο τέλος του προηγούμενου σχολικού έτους είδαμε να καταργούνται τα καλλιτεχνικά μαθήματα επιλογής (Θεατρολογία, Μουσική, Εικαστικά) από τα Λύκεια. Παρακάτω σας παραθέτω ένα βίντεο από τον εκπληκτικό ομιλητή Sir Ken Robinson, για το πώς το σχολείο σκοτώνει τη δημιουργικότητα. Και μέσα σ΄ όλα αυτά θέλω να σας πω ως εκπαιδευτικός πως ο κόσμος μπορεί να γίνει ομορφότερος απλά και μόνο με λίγο από το πολύ μας! Ας γίνουμε δημιουργικοί λοιπόν, αγκαλιάζοντας την ατελή μας ύπαρξη!