«Πρόκειται για εξατομίκευση, διαίρεση, υποδιαίρεση της εξουσίας, η οποία φτάνει μέχρι τον ελάχιστο πυρήνα της ατομικότητας»

    Αυτά ήταν τα λόγια του Μισέλ Φουκώ το 1975 στο Κολλέγιο της Γαλλίας, όπου και εισήγαγε την έννοια της βιοπολιτικής μέσω μίας σειράς παραδόσεων. Η βιοπολιτική αφορά στις τεχνικές διαχείρισης, ρύθμισης και ελέγχου της ζωής και του θανάτου των ανθρώπων από την εκάστοτε εξουσία με κίνητρο την αύξηση της ισχύος της. Ο έλεγχος της ζωής και του θανάτου χρησιμοποιείται με την έννοια πως ο ηγεμόνας έχει την δυνατότητα να οδηγήσει κάποιον στον θάνατο ή να τον αφήσει να ζήσει. Μιλάει λοιπόν, για μια κρατικοποίηση του ανθρώπινου σώματος, της ανθρώπινης ύπαρξης.

    Ένα παράδειγμα το οποίο χρησιμοποιεί και αναλύει ο Φουκώ, είναι αυτό της πανούκλας και της κρατικής της διαχείρισης. Περιγράφει μία κατάσταση στην οποία είχε δοθεί πρόσθετη εξουσία στους ήδη υπάρχοντες δημοτικούς συμβούλους και είχαν ακόμη δημιουργηθεί νέες θέσεις, εφόσον κάθε δρόμος-ακόμη και κάθε πόρτα!- διέθετε και τον δικό του επιθεωρητή. Μιλάμε λοιπόν για μία υποδιαίρεση της κρατικής εξουσίας. Η εξουσία εκτός από ιεραρχική, καθώς διαχωριζόταν σε βαθμίδες, ήταν επίσης συνεχής, καθώς ασκούνταν χωρίς καμία διακοπή. Οτιδήποτε ύποπτο, παρατηρούσαν οι επιθεωρητές, οτιδήποτε θα μπορούσε να αποτελέσει κίνδυνο για την προστασία της δημόσιας υγείας, καταγραφόταν ως πληροφορία σε μεγάλα μητρώα. Οι πολίτες έδιναν τα ονόματά τους στους επιθεωρητές και αυτοί τους φώναζαν από τα παράθυρα έτσι ώστε να δώσουν το παρόν, δεδομένου πως αν κάποιος δεν εμφανιζόταν στο παράθυρο, σήμαινε ότι βρισκόταν στο κρεβάτι του και αν βρισκόταν στο κρεβάτι του σήμαινε πως ήταν άρρωστος. Και άρα επικίνδυνος. Παρατηρούμε το λογικό άλμα, την ταχεία εξαγωγή συμπερασμάτων χωρίς κάποια απτή απόδειξη. Ο Φουκώ διαχωρίζει την κατάσταση αυτήν από την αντιμετώπιση των λεπρών, οι οποίοι αποκλείονταν παντελώς από την κοινωνία. Αντιθέτως, στην περίπτωση της πανούκλας, μιλάμε για περαιτέρω έλεγχο, για μία σειρά λεπτών και υπό συνεχή παρακολούθηση διαφορών, μεταξύ των ατόμων που είναι ασθενή και των ατόμων που δεν είναι. Για αυτό και ο Φουκώ μιλάει για υποδιαίρεση της εξουσίας που φτάνει μέχρι τον ελάχιστο πυρήνα της ατομικότητας. Σε αντίθεση με την εποχή της λέπρας, τα άτομα δεν διαχωρίζονται. Όλα τα άτομα παρίστανται, όλα τα άτομα βρίσκονται διαρκώς στο οπτικό πεδίο του επιθεωρητή, προσπαθώντας να υποστηρίξουν την νόρμα της υγείας η οποία έχει επιβληθεί. Προσπαθώντας να υποστηρίξουν την κανονικότητα.

     Ανεξάρτητα από την σοβαρότητα της νόσου και της μετάδοσής της σε εποχές επιδημίας και πανδημίας, ανεξάρτητα από την ανάγκη εγκαθίδρυσης μέτρων για την προστασία των πολιτών και της υγείας τους, πέρα από όλα αυτά που ισχύουν με βάση τα επιστημονικά δεδομένα, θα ήθελα να τονίσω κάτι άλλο. Σε τέτοιες εποχές, όπως ακριβώς και η εποχή την οποία διανύουμε εμείς, με την έξαρση της πανδημίας του Covid-19, παρατηρούμε την ευκολία με την οποία ασκεί πλήρη εξουσία πλέον το κράτος. Δίνεται η δυνατότητα τα μέτρα καταστολής και επιβολής ισχύος να εφαρμόζονται με πλήρη διαφάνεια, όχι κρυφά για να μην το καταλάβουμε, αλλά χωρίς ντροπή, χωρίς προσπάθεια κάλυψής τους, αλλά φανερά, άμεσα. Και δεν μιλάω για μέτρα όπως η επιβολή της μάσκας ή η απαγόρευση του συνωστισμού. Μιλάω για μέτρα τα οποία επιβάλλουν τον διχασμό της κοινωνίας, μιλάω για την διαρκή άσκηση προπαγάνδας από τα ΜΜΕ, μιλάω για την άσκηση βίας σε βάρος συμπολιτών μας, μιλάω για την αστυνόμευση των πανεπιστημίων, μιλάω για την φίμωση ανθρώπων με διαφορετική γνώμη και την ένταξη τους στο δίπολο συνεχές (συνωμοσιολόγος- μη συνωμοσιολόγος, αρνητής-μη αρνητής, υπεύθυνος-ανεύθυνος και πάει λέγοντας). Και το χειρότερο από όλα είναι πως τα θεωρούμε ως έναν βαθμό φυσιολογικά, ή ακόμη χειρότερα συνηθισμένα. Είναι η συνήθεια στην πανούκλα όπως έλεγε και ο Καμύ. Η συνήθεια στην δυστυχία, στο μίσος και τον διχασμό.

    Σε περιόδους κρίσης το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να παραμείνουμε ενωμένοι, σεβόμενοι ο ένας τα δικαιώματα του άλλου. Όσο υποβάλλουμε τους εαυτούς μας και τους άλλους σε συνεχή κριτική και σε ανώφελες διακρίσεις, τροφοδοτούμε την εξουσία, τροφοδοτούμε το μίσος και την μιζέρια. Και ακόμη και όταν όλο αυτό τελειώσει, ας φροντίσουμε να κρατήσουμε μέσα στις ψυχές μας την συμπόνια και την κατανόηση, την αντίληψη πως τίποτα δεν είναι δεδομένο στην ζωή και πως όλα μπορούν να αλλάξουν από την μία μέρα στην άλλη. Και ας διώξουμε από τις ψυχές μας αυτά που μία κοινωνία φόβου και ενοχής προσπαθεί να μας κληρονομήσει. Γιατί θα έρθουν και άλλες πανδημίες. Μόνο που θα είναι πνευματικές πανδημίες, πανδημίες φόβου, κοινωνικής αποστασιοποίησης και πανδημίες υπακοής, στέρησης της ατομικής ελευθερίας και προπαγάνδας στην ύψιστη μορφή της.

Ρωξάνη Τσώνη