«Έπρεπε να προσέχεις περισσότερο», «νομίζω υπερβάλλεις», «γιατί ήπιες τόσο πολύ;», «γιατί φοράς τόσο κοντή φούστα;», «πήγαινες γυρεύοντας». Αυτές είναι μερικές από τις φράσεις που συνοδεύουν συνήθως (ανώνυμα ή και επώνυμα) περιστατικά σεξουαλικών επιθέσεων και βίας. Γίνονται τόσο από άντρες όσο και από γυναίκες και έχουν ως στόχο τόσο άντρες όσο και γυναίκες. Έχουν, όμως, και έναν κοινό παρανομαστή που είναι ο ίδιος σε όλες τις περιπτώσεις: όλες αυτές οι φράσεις έχουν ως στόχο το θύμα και ποτέ τον θύτη.

Το victim blaming ή αλλιώς η στοχοποίηση του θύματος είναι το φαινόμενο κατά το οποίο το θύμα ενός εγκλήματος ή μιας κακουργηματικής πράξης θεωρείται μερικώς ή ολικώς υπεύθυνο για την βλάβη που του προκλήθηκε. Με αυτόν τον τρόπο η ευθύνη σταματά να βαραίνει πλέον τον θύτη και ξεκινά να βαραίνει το θύμα, γιατί «το επέτρεψε να συμβεί», γιατί δεν μπόρεσε να το αποτρέψει. Πολλές φορές, εξαιτίας αυτής της νοοτροπίας, ακόμα και τα ίδια τα θύματα τείνουν να κατηγορούν τους εαυτούς τους για αυτό που τους συνέβη, προσπαθώντας να τον υποτιμήσουν, προσπαθώντας μανιωδώς να βρουν τι φταίει και γιατί συνέβη ό,τι συνέβη. Ψάχνουν τα λάθη στην δική τους συμπεριφορά και αυτό φαίνεται να βαραίνει ακόμα περισσότερο το τραύμα τους. Ή να παρατείνει την σιωπή τους.

Η αιτία είναι κατά κύριο λόγο ψυχολογική. Σαν άνθρωποι δεν μπορούμε να δεχθούμε το γεγονός ότι υπάρχουν άλλοι άνθρωποι που βλάπτουν εσκεμμένα. Δεν θέλουμε να νιώσουμε αδύναμοι και ευπαθείς μπροστά στο τυχαίο, γιατί από μικροί μαθαίνουμε πως τα κακά πράγματα συμβαίνουν μονάχα στους κακούς ανθρώπους και όχι στους καλούς, άρα «μάλλον κάποιο λάθος έκανε εκείνη/ος». Ψάχνουμε να βρούμε τις αιτίες πάνω στο ίδιο το θύμα, γιατί αν τις ψάξουμε στον θύτη θα ανακαλύψουμε ότι η κοινωνία μας είναι λιγότερο δίκαιη από όσο νομίζουμε, λιγότερο καλή και λιγότερο αθώα. Ο κόσμος δεν είναι τόσο ασφαλής όσο θέλουμε να πιστεύουμε και τα κακά πράγματα συμβαίνουν και στους καλούς ανθρώπους ανεξαιρέτως. Και αυτό είναι ένα δύσκολο μάθημα να χωνέψουμε.

Το να επιλέγεις να κατηγορείς τον άνθρωπο που έχει υποστεί βία (στην οποιαδήποτε μορφή της) σε κάνει συμμέτοχο και εξίσου υπεύθυνο με τον θύτη, τον οποίο έμμεσα προστατεύεις. Με αυτόν τον τρόπο συντηρείται μια κουλτούρα βιασμού και παρενόχλησης, μια κουλτούρα φόβου και σιωπής. Και σε μία κοινωνία που οι γυναικοκτονίες και τα περιστατικά βίας αποκαλύπτονται το ένα μετά το άλλο σχεδόν καθημερινά πια μονάχα σιωπή δεν χρειαζόμαστε. Οι ευθύνες χρειάζεται να αποδοθούν στους σωστούς ανθρώπους και όλα τα δάχτυλα δείχνουν τον θύτη. Αυτόν και μονάχα αυτόν!

Καμία γυναίκα δεν προκάλεσε ηθελημένα τον βιασμό ή την παρενόχλησή της και αυτό είναι ένα γεγονός που δεν χωράει αμφισβήτηση. Και καθώς τα περιστατικά μοιάζουν ολοένα και να πληθαίνουν, η κοινωνία πρέπει να μάθει να διορθώνει όχι μόνο την νοοτροπία της αλλά και την συμπεριφορά της απέναντι σε τέτοια θέματα. Η κοινωνία οφείλει να προστατεύει, να αγκαλιάζει, να τιμωρεί εκεί και αυτόν που πρέπει. Και η κοινωνία είναι όλοι μας και ο καθένας μας ξεχωριστά. Γιατί όλοι μαζί είναι που έχουμε την ευθύνη να κάνουμε τον κόσμο λίγο πιο ασφαλή, λίγο πιο δίκαιο.

Δέσποινα Γεώργα