‘’Η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή ή ΙΨΔ ή Μανιοπαρορμητική Διαταραχή (Obsessive–Compulsive Disorder-OCD) περιλαμβάνεται στην ομάδα των αγχωδών διαταραχών και αυτές με τη σειρά τους στην ευρύτερη ομάδα των νευρώσεων. Χαρακτηρίζεται είτε από ιδεοληψίες (obsessions) είτε από ψυχαναγκασμούς (compulsions) είτε και από τα δύο, ψυχοπαθολογικές εκδηλώσεις που συνιστούν πηγή δυσφορίας για το άτομο και απασχολούν σημαντικό μέρος από το χρόνο του και από την επαγγελματική, κοινωνική και την συναισθηματική του ζωή. Το άγχος συνδέεται συχνά με τους ψυχαναγκασμούς, καθώς και με την αντίσταση σε αυτούς, και υποχωρεί αμέσως μόλις το άτομο ενδώσει στον καταναγκασμό. Οι περισσότεροι πάσχοντες αναγνωρίζουν τον παθολογικό χαρακτήρα αυτών των καταναγκασμών καθώς και ότι είναι ανούσιοι και υπερβολικοί, ωστόσο κρίνεται εξαιρετικά δυσχερές από τους ίδιους να τους σταματήσουν. Η κατάθλιψη εμφανίζεται συχνά είτε πριν από την έναρξη των συμπτωμάτων είτε ταυτόχρονα με αυτά.

Η διαταραχή αυτή συνήθως εμφανίζεται στην εφηβεία και εξελίσσεται σταδιακά. Η εκδήλωση της συμπτωματολογίας μπορεί να οφείλεται με ένα ποσοστό της τάξεως του 50% έως 70% σε κάποιο τραυματικό και στρεσογόνο γεγονός, ωστόσο όμως θα μπορούσε να οφείλεται και σε ένα ευχάριστο συμβάν που διατάραξε την μέχρι τότε ισορροπία στη ζωή του ατόμου. Για ένα 15% η διαταραχή αυτή επιδεινώνεται με την ηλικία και η κατάθλιψη αποτελεί μια επικίνδυνη επιπλοκή. Η εξέλιξη ωστόσο με θεραπεία είναι μεν χρόνια, αλλά το 90% των περιπτώσεων παρουσιάζει σημαντική βελτίωση. Σημαντικό ρόλο στην βελτίωση της πορείας της, παίζουν το ευνοϊκό και υποστηρικτικό κοινωνικό και οικογενειακό περιβάλλον και οι καλής ποιότητας διαπροσωπικές σχέσεις.”[1]

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας στις 10 Οκτωβρίου, ζήτησα από έναν άνθρωπο που γνωρίζω πως ζει με τη διαταραχή, να περιγράψει την εμπειρία του. Ο σκοπός αυτής της συνέντευξης είναι, αφενός η ευαισθητοποίηση του κοινού και, αφετέρου, η απενοχοποίηση των ψυχικών ασθενειών και η παρότρυνση των συνανθρώπων μας, να ζητήσουν τη βοήθεια που νιώθουν ότι χρειάζονται.

Πότε συνειδητοποίησες ότι κάτι στον τρόπο που σκέφτεσαι και αντιδράς στα ερεθίσματα που δέχεσαι, είναι διαφορετικό;

Αν θυμάμαι καλά ήταν αρχές Γυμνασίου. Γύρισα σπίτι και η μητέρα μου είχε καθαρίσει το δωμάτιό μου. Άρα τα πράγματά μου δεν ήταν ακριβώς όπως τα άφησα. Θυμάμαι το δέρμα μου να καίει και να έχω ταχυπαλμία. Η ανάμνηση αυτού του ορμητικού συναισθήματος πιστεύω ότι σηματοδότησε και την αρχή της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής.

Τι μεσολάβησε ως τη μέρα της διάγνωσης;

Η διάγνωση άργησε πολλά χρόνια να έρθει. Αυτό που μεσολάβησε είναι ότι προχωρούσα στη ζωή μου κανονικά, παρέα με τη διαταραχή στην καθημερινότητά μου. Δεν το μοιραζόμουν ποτέ με κανέναν, απλά το έκρυβα όσο μπορούσα. Δεν ήξερα καν με τι έχω να κάνω. Απλά προσπαθούσα συνέχεια να βρω κόλπα να το αντιμετωπίζω.

Όταν ο γιατρός σού ανακοίνωσε την ονομασία της πάθησης, πώς ένιωσες; Γνώριζες κάποια πράγματα επί του θέματος;

Αυτό ίσως και να είναι λίγο αστείο. Όταν μου ανακοινώθηκε η πάθηση ήξερα τα πάντα γι’ αυτήν. Τα πάντα όχι όπως ένας ειδικός φυσικά, αλλά από αναζητήσεις στο ίντερνετ και βιβλία που είχα αγοράσει. Σε μια αρκετά σκοτεινή ψυχολογική περίοδο το μόνο που έκανα ήταν να εργάζομαι και να γυρνάω στο σπίτι, να κλείνομαι στο δωμάτιό μου και να βλέπω σειρές. Σε ένα από τα επεισόδια βλέπω έναν από τους ήρωες να περνάει αρκετές φορές μέσα από μια συρόμενη πόρτα, μέχρι να περάσει όπως ακριβώς ήθελε. Τινάχτηκα από το κρεβάτι σαν ελατήριο. Βλέπω στους υπότιτλους το ’’ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή’’ και ήξερα ήδη ότι αυτό είναι που έχω κι εγώ. Και έκτοτε άρχισε η αναζήτηση.

Πώς είναι η καθημερινότητα ενός ανθρώπου που ζει με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή;

Σε περιόδους έξαρσης είναι πολύ δύσκολη. Ξυπνάς και κοιμάσαι με άγχος και ανησυχία για το οτιδήποτε, όσο ασήμαντο και ανούσιο μπορεί να το χαρακτηρίσει μια ισορροπημένη σκέψη. Υπάρχει ένας ασταμάτητος θόρυβος μέσα σου, υπάρχει άπειρος χαμένος χρόνος, αφού οι σκέψεις είναι τόσο έντονες και ορμητικές που καταλήγουν να είναι καθηλωτικές. Υπάρχουν στιγμές που νομίζεις ότι τρελαίνεσαι, μπορεί να αργείς στη δουλειά σου γιατί είδες ένα χνούδι στο πάτωμα και πρέπει να σκουπίσεις όλο το σπίτι, μπορεί να μην πας καν στη δουλειά σου γιατί ντρέπεσαι να σε δουν οι άλλοι σε τέτοια σύγχυση, υπάρχουν περίοδοι έντονης κατάθλιψης και σκοτεινών σκέψεων. Σε περιόδους ύφεσης αισθάνεσαι σαν αυτός που σε έπνιγε, να χαλαρώνει λίγο την λαβή του και μπορείς να αναπνεύσεις  λαίμαργα το πολυπόθητο οξυγόνο. Ουσιαστικά έχεις τις ίδιες σκέψεις, τα ίδια ’’τελετουργικά’’ για το καθετί, απλά η ένταση είναι μικρότερη οπότε μπορείς να είσαι πιο λειτουργικός στην καθημερινότητά σου.

Ποιοι είναι οι τρόποι αντιμετώπισης της πάθησης;

Η αρχή της αντιμετώπισης είναι να το μοιραστείς με τους δικούς σου ανθρώπους, αυτούς που είναι εκεί και σε αγαπούν άνευ όρων. Και όσο πιο νωρίς, τόσο καλύτερα. Εγώ έκανα το λάθος και το μοιράστηκα μια δεκαετία αργότερα από την εμφάνιση της πάθησης, η οποία έχει το χαρακτηριστικό, όσο δεν κάνεις τίποτα γι’ αυτήν, οι ρίζες της μεγαλώνουν και μετά είναι πιο δύσκολα τα πράγματα. Λειτουργεί σαν ένας φαύλος κύκλος. Βρίσκεις διαρκώς τεχνάσματα να την κατευνάσεις, αλλά και αυτά στην πορεία αποδεικνύονται ψυχαναγκαστικά και παύουν να λειτουργούν. Είναι μια μεγάλη μάχη και χρειάζεσαι συμμάχους. Οπωσδήποτε χρειάζεται και ψυχοθεραπείες με ειδικό. Σίγουρα η αγάπη των δικών σου ανθρώπων είναι ένα πολύ ισχυρό όπλο, αλλά πρέπει να αντιμετωπίσεις την πάθηση με γνώσεις και επιστημονικές πρακτικές, να την ξεγυμνώσεις ώστε να μην σε τρομάζει πια. Πρέπει να συνειδητοποιήσεις ότι είσαι παντρεμένος με την πάθηση, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είσαι καταδικασμένος στη δυστυχία.  Φυσικά, υπάρχουν και τα φάρμακα. Η βιοχημική πλευρά της πάθησης συνδέεται με τα χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης στον εγκέφαλο. Με έχουν βοηθήσει απίστευτα πολύ αλλά χωρίς την αγάπη των δικών σου ανθρώπων και τις ψυχοθεραπείες, δεν αρκούν. Αρκούν για να κατευνάσουν τη διαταραχή σε επίπεδα που λειτουργείς αρκετά ήρεμα αλλά όχι, τα χάπια της ευτυχίας δεν είναι σε καμία περίπτωση. Τα παίρνω χρόνια αλλά η ουσιαστική αρχή της θεραπείας ήταν όταν το μοιράστηκα και όταν έκανα ψυχοθεραπεία.

Ποιος είναι κατά τη γνώμη σου ο ιδανικότερος τρόπος αντιμετώπισης των γύρω σου προς εσένα;

Να μην με αντιμετωπίζουν σαν να είμαι προβληματικός, άρρωστος. Να μου έχουν εμπιστοσύνη, να μην τρομοκρατούνται και να είναι ψύχραιμοι και σίγουροι ότι θα τα καταφέρω. Οι βασικοί λόγοι που άργησα να το μοιραστώ ήταν αφενός ότι ένιωθα ντροπή και αφετέρου ο φόβος της αντιμετώπισής τους. Είναι μια αλυσίδα όμως. Όταν σταμάτησα να ντρέπομαι γι’ αυτό, ήταν πιο εύκολο να το μοιραστώ και αδύνατον να τρομάξω τους δικούς μου ανθρώπους.

Το οικογενειακό περιβάλλον παίζει ρόλο ώστε το άτομο να αισθανθεί άνετα να μοιραστεί την εμπειρία του; Εξακολουθούν να είναι ταμπού τα θέματα ψυχικής υγείας στην Ελληνική κοινωνία;

Η οικογένεια είναι οι πρώτοι και σημαντικότεροι άνθρωποι που θα το μοιραστείς. Η αντιμετώπισή τους είναι καθοριστική. Η κατανόηση, η αγάπη, το συναίσθημα ότι δεν είσαι μόνος, ότι δεν είσαι ελαττωματικός και προς απόρριψη είναι ισχυρά όπλα. Για τα ταμπού της Ελληνικής κοινωνίας πάνω στα θέματα ψυχικής υγείας δεν έχω ολοκληρωμένη άποψη, αλλά πιστεύω ότι δεν ισχύει. Θεωρώ ότι οι Ελληνικές οικογένειες είναι υπερπροστατευτικές. Προσοχή όμως, ούτε αυτό είναι σωστός τρόπος αντιμετώπισης. Η λύση για να μην σε πνίξει η πάθηση δεν είναι να σε πνίξουν οι δικοί σου άνθρωποι. Πρέπει πάντα να έχεις χώρο και χρόνο ώστε να τους εμπιστεύεσαι και να μην απομακρυνθείς. Πρέπει να βλέπεις στα μάτια τους ότι σε θεωρούν δυνατό και πιστεύουν σε σένα. Αν δεις λύπηση ή οίκτο θα το βάλεις στα πόδια.

Θεωρείς χρήσιμη την υποστήριξη; Ποιες  δράσεις πιστεύεις ότι θα ήταν καθοριστικές σ’ ένα ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο, ώστε οι πάσχοντες να μη νιώθουν μόνοι;

Η υποστήριξη δεν είναι απλά χρήσιμη, είναι το πρώτο εργαλείο στην εργαλειοθήκη σου. Η ψυχοθεραπεία είναι ένα σημαντικό έξοδο. Και όλοι γνωρίζουμε για την οικονομική κατάσταση της γενιάς μας. Πιστεύω ότι στο σχολείο πρέπει να προστεθεί μάθημα ψυχολογίας σε πρώτη φάση. Επίσης να δημιουργηθούν τμήματα ψυχικής υγείας. Ακούω για παιδιά που από πολύ νωρίς κάνουν ένα σωρό μαθήματα μετά το σχολείο, είναι σαν εργαζόμενοι ενώ είναι ακόμα παιδιά. Αλλά πρέπει να τους δοθεί και χρόνος για να είναι παιδιά, να μιλήσουν για το τι αισθάνονται, πώς βλέπουν τον κόσμο, ποιοι είναι οι φόβοι τους, τι θα τους έκανε χαρούμενους και αν αυτό δεν υπάρχει στη ζωή τους, πώς να μάθουν να το ζητούν και διεκδικούν.

Περίγραψέ μου την πιο φωτεινή και την πιο σκοτεινή σου μέρα.

Η πιο φωτεινή μέρα είναι όταν δεν υπάρχει καθηλωτικό άγχος. Δεν έχει σημασία αν θα κάνω κάτι εντυπωσιακό ή απλά θα μείνω σπίτι. Αρκεί να νιώθω ήρεμος και γαλήνιος. Να κάνω αυτά που θέλω και να αφοσιωθώ σε αυτά χωρίς το μυαλό να τρέχει οπουδήποτε αλλού εκτός από το εδώ και τώρα. Η πιο σκοτεινή μέρα μοιάζει σαν να προσπαθείς να φτάσεις στην επιφάνεια της θάλασσας αλλά η απόσταση να μην μειώνεται ποτέ, ενώ το οξυγόνο τελειώνει. Από την ώρα που θα ξυπνήσεις να ανυπομονείς για το πότε θα ξανακοιμηθείς. Σε περιόδους έξαρσης ο ύπνος αποτελεί λύτρωση. Δεν μπορείς να συγκεντρωθείς σε τίποτα και να το απολαύσεις, είναι σαν να είσαι μέσα σε έναν ανεμοστρόβιλο αρνητικών σκέψεων και συναισθημάτων, άγχους και παραλογισμού.

Τι μήνυμα θες να επικοινωνήσεις στους ανθρώπους εκεί έξω;

Πιστεύω ότι το μήνυμα είναι ξεκάθαρο. Μοιραστείτε την κατάστασή σας με τους δικούς σας ανθρώπους άμεσα. Δώστε τους χώρο να σας πλησιάσουν και δείτε ότι δεν είστε μόνοι. Ξεκινήστε ψυχοθεραπεία. Έχει γίνει της μόδας η ψυχοθεραπεία λένε κάποιοι κοροϊδευτικά. Όχι, δεν είναι έτσι. Υποφέρεις και ζητάς βοήθεια, δεν το κάνεις για χόμπι, χόμπι είναι να μάθεις να παίζεις κιθάρα ή να ζωγραφίζεις. Και σε περίπτωση που ένας ειδικός σας γράψει κάποια φάρμακα μην πάθετε ψυχική κατάπτωση. Μην ντρέπεστε γι’ αυτό όπως έκανα εγώ στην αρχή. Μέσα στη ζωή είναι και οι ασθένειες, ψυχικές και σωματικές, δεν σημαίνει ότι επειδή παίρνω φάρμακα, χρειάζομαι ζουρλομανδύα ή είμαι ελαττωματικός και δεν αξίζω να είμαι καλά. Κανείς δεν πρέπει να είναι μόνος. Δεν είσαι μόνος!

Συνέντευξη/επιμέλεια: Βίκυ Μενεγάκη

[1] https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%99%CE%B4%CE%B5%CE%BF%CF%88%CF%85%CF%87%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%B3%CE%BA%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CF%84%CE%B1%CF%81%CE%B1%CF%87%CE%AE?fbclid=IwAR32D68W4pwopvFjOJmS89f5KA70i2HbpI5kqHsGnVvhzHdvI46Q1xzNACI

Πηγή φωτογραφίας: https://blog.melapus.com/arthrografia-tis-melapus/item/159-ipsd-nikiste-tin-prokatalipsi-kai-zitiste-voitheia