Μαίρη Σάμου: “Τα παραμύθια δεν είναι μόνο παιδική υπόθεση”

“Παραμύθι“. Ακούγοντας αυτή τη λέξη μάλλον σας έρχονται στο μυαλό νοσταλγικές μνήμες, ζεστών βραδιών κάτω από χρωματιστά σκεπάσματα με τη φωνή του γονιού να διαβάζει μία μαγική ιστορία, κάνοντας φωνές, γκριμάτσες και χάδια. Τα παραμύθια ήταν τα πρώτα βιβλία που έφτασαν στα χέρια μας και πολλούς από εμάς μας έχρισαν παθιασμένους αναγνώστες. Μεγαλώνοντας περάσαμε σε άλλους τύπους βιβλίων, οι εικόνες έφυγαν, οι λέξεις πλήθυναν, οι ιστορίες περιπλέχθηκαν, ωστόσο πάντα όταν βλέπουμε ένα παιδάκι να διαβάζει παραμύθι, κάτι σκιρτάει μέσα μας και λέει: “θέλω και ΄γω”. Η Μαίρη Σάμου, προς αυτή τη κατεύθυνση έφερε στα ράφια των βιβλιοπωλείων παραμύθια για…μεγαλύτερα παιδιά που τόσο τα έχουν ανάγκη! Με τα δύο της βιβλία “Κάρμα: Μια φορά για πάντα” και “Παραμύθι για μεγάλους” από τις εκδόσεις I Write, μας έκανε να κρατήσουμε πάλι στα χέρια μας ένα εικονογραφημένο και να χαθούμε ξανά σε ιστορίες γραμμένες απλά, λυρικά και διδακτικά…

Συνέντευξη: Χριστίνα Γιαβάσογλου

-Αγαπητή Μαίρη, εύχομαι και τα δύο σου βιβλία να ακολουθήσουν την λαμπρή πορεία που ήδη βλέπουμε να διαγράφουν… Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή: Πώς επέλεξες να ασχοληθείς με τα λεγόμενα “εικονογραφημένα” αφηγήματα;

Η αφήγηση είναι κάτι που αγαπώ από μικρό παιδί. Μου αρέσει να μεταφέρω τον αναγνώστη στον χώρο και χρόνο των δικών μου σκέψεων μέσα από την αφήγηση. Λατρεύω το στιλ γραφής των παλαιών ανθολογίων για όσους από εμάς είχαν την τύχη να τα ξεφυλλίσουν. Παράλληλα πιστεύω πως η επιλογή των εικόνων που συνοδεύουν ένα αφήγημα λειτουργεί κατά τρόπο ευεργετικό ως προς αυτό. Όπως έχω ξαναπεί, οι εικόνες που με τις εκδόσεις iWrite επιλέγουμε στα βιβλία μου είναι εικόνες που από κοινού συζητάμε και μελετούμε πάντα σε συνάρτηση με το κείμενο. Είναι σκίτσα με αφαιρετική δομή ώστε να δίνουν ένα πλαίσιο της ιστορίας και από εκεί κι έπειτα ο κάθε αναγνώστης να μεταφέρεται ανάλογα με τα δικά του βιώματα, στην διαδρομή και εξέλιξη της αφήγησης. Η κατηγορία «εικονογραφημένο αφήγημα αναζήτησης» θεωρώ πως είναι ο πιο κατάλληλος τίτλος που θα μπορούσε να δοθεί ως προς την δομή και το στιλ των δικών μου βιβλίων και αυτό είναι κάτι που με χαροποιεί ιδιαίτερα θέλοντας να ελπίζω πως έχω δώσει το δικό μου στίγμα.

-Τα βιβλία σου έχουν σίγουρα δομή παραμυθιού, και θα ήθελα να σταθούμε λίγο εδώ. Ποια είναι εκείνη η λειτουργία του παραμυθιού ως αφηγηματικό μέσο που σε εξυπηρετούσε στις ιστορίες που ήθελες να διηγηθείς;

Η λειτουργία του παραμυθιού ως αφηγηματικό μέσο είναι πολύπλευρη. Θα τονίσει με όμορφο τρόπο τα σημεία που επιλέγεις μέσα στην εξέλιξη μιας ιστορίας. Θα δώσει έμφαση μέσα από παρομοιώσεις και αναφορές στην κορύφωση της ιστορίας. Θα «ελαφρύνει» το δράμα όταν αυτό υπάρχει αλλά και θα το απογειώσει παράλληλα όταν χρειάζεται. Το παραμύθι ως αφηγηματικό μέσο σε βάζει αυτόματα ως συγγραφέα στην θέση του «παραμυθά», εκείνου δηλαδή που θα αφηγηθεί δίνοντας όμως τις δικές σου σκέψεις και απόψεις ως προς την ιστορία που αφηγείσαι με ευρηματικό τρόπο. Επίσης να αναφέρουμε πως επειδή πρόκειται για αληθινές ιστορίες, η δομή του παραμυθιού λειτουργεί σαν μια όμορφη κάλυψη ως προς την ταυτότητα των πρωταγωνιστών κάθε φορά. Επίσης δίνει στον αναγνώστη την δυνατότητα να ταυτιστεί πιο εύκολα με όποιον από τους ήρωες επιλέξει.

– “Κι αν σου μιλώ με παραμύθια και παραβολές είναι γιατί τ’ ακούς γλυκύτερα” έλεγε ο Σεφέρης στον Τελευταίο Σταθμό του. Κατα πόσο πιστεύεις ότι έχουμε ανάγκη τα παραμύθια και ως παιδιά, αλλά και ως ενήλικες στο σήμερα;

Το παραμύθι σαν τρόπος γραφής και έκθεσης ιδεών με γοήτευε πάντα. Αν για τα παιδιά καταφέρνει να λειτουργεί ως ένα δίδαγμα που παίρνουν μέσα από μια όμορφη ιστορία με ήρωες και μύθους, φανταστείτε πόσο ευεργετικό είναι για τους ενήλικες. Και τα δυο μου βιβλία έχουν την δομή του παραμυθιού, με ήρωες και μύθους αλλά μέσα από αληθινές ιστορίες. Δεν είναι τυχαίο που για το πρώτο μου βιβλίο επέλεξα τον τίτλο Παραμύθι για Μεγάλους. Ήθελα να αντιληφθούν οι αναγνώστες πως τα παραμύθια δεν είναι μόνο παιδική υπόθεση. Και οι μεγάλοι έχουν ανάγκη από ένα παραμύθι που θα τους οδηγήσει σε κάποιο δίδαγμα. Που θα τους οδηγήσει στην δική τους προσωπική αναζήτηση μέσα στους χαλεπούς καιρούς που βιώνουμε. Το παραμύθι για έναν ενήλικα είναι κατά την γνώμη μου ένα «βάλσαμο» για την ψυχή. Θα το ανοίξεις ξανά και ξανά για να ανατρέξεις στα κομμάτια που σε άγγιξαν και που θα σου δώσουν απαντήσεις σε αυτά που ταλανίζουν το μυαλό σου.

-Τέλος, ποιο είναι εκείνο που θυμάσαι να σε “σημαδεύει” ως παιδί; -Οι ιστορίες σου είναι προσανατολισμένες στην “αγάπη” αλλά και τον “έρωτα”. Πώς διαχωρίζεις αυτές τις δύο έννοιες σαν άνθρωπος και πόσο δύσκολο είναι να τις διαχωρίσεις όταν πρόκειται για τους ήρωές σου;

Από παιδί παρατηρούσα τις ανθρώπινες συμπεριφορές και κατέληγα πολλές φορές στα δικά μου προσωπικά συμπεράσματα. Ανέλυα, άκουγα, φίλτραρα, αποθήκευα στο μυαλό μου και στην ψυχή μου. Αυτό έχει αποτελέσει ένα μεγάλο «σχολείο» για εμένα αλλά και μια αστείρευτη πηγή έμπνευσης. Τα γραφόμενά μου δεν θα μπορούσαν να μιλάνε για τίποτε άλλο παρά για την αγάπη και τον έρωτα. Δυο έννοιες αλληλένδετες μεταξύ τους. Για εμένα ο έρωτας είναι το φως και η αγάπη η αλμύρα που χρειάζεται η ζωή. Και τα δυο είναι απαραίτητα στην δική μου ζωή, δεν μπορώ να λειτουργήσω χωρίς αυτά. Είναι ενέργεια και κίνητρο ο έρωτας και η αγάπη. Το ίδιο θα δει κανείς και μέσα στις ιστορίες μου αφού ο έρωτας και η αγάπη είναι η κινητήριος δύναμη των ηρώων μου και όχι μόνο για αυτούς. Ο έρωτας εξυμνείται, η αγάπη κορυφώνεται και η ζωή στέφεται βασίλισσα.

-Μιά ακόμα έννοια που δεν μπορώ να μην σχολιάσω μαζί σου: “Κάρμα”. Τι είναι το Κάρμα για την Μαίρη Σάμου και κατά πόσο μπορούμε να αλλάξουμε την τροχιά του;

Το Κάρμα είναι το αναπόφευκτο. Είναι το «γραμμένο» της Μοίρας, κομμένο και ραμμένο στα μέτρα σου. Είναι τα συμβάντα που θα λάβεις στην ζωή σου αλλά λειτουργεί ανταποδοτικά. Θα λάβεις ό,τι έχεις δώσει. Κι επειδή ως άνθρωποι δεν έχουμε μάθει να λειτουργούμε μοιρολατρικά αλλά θέλουμε να έχουμε εμείς τον τελευταίο λόγο στη ζωή μας, μπορούμε και επεμβαίνουμε πολλές φορές αλλάζοντας την τροχιά του δικού μας κάρματος. Όλα είναι ένας συντονισμός ανάμεσα σε σημάδια που έχουμε και στις αποφάσεις που παίρνουμε βασισμένοι στα σημάδια αυτά. Κι όπως αναφέρεται και στον τίτλο του δεύτερου βιβλίου μου, το Κάρμα είναι κάτι που γίνεται μια φορά, αλλά διαρκεί για πάντα.

-Ποιος είναι ο πρώτος άνθρωπος με τον οποίο θα μοιραστείς την ιστορία που έχεις στο μυαλό σου;

Συγγράφω το τρίτο μου βιβλίο και όπως τα δυο προηγούμενα έτσι και με αυτό, οι άνθρωποι που βλέπουν την ιστορία μου κάθε φορά είναι άτομα από το οικογενειακό μου περιβάλλον και κυρίως ο γιός μου. Η αγνότητα και η αθωότητα στο δικό του βλέμμα είναι για εμένα το πιο σημαντικό feedback κάθε φορά. Οι δικοί μας άνθρωποι μπορεί να είναι παράλληλα οι μεγαλύτεροι υποστηρικτές αλλά και οι πιο αυστηροί κριτές και αυτό είναι κάτι που αγαπώ σε όλη την διαδικασία.

-Στα βιβλία σου παίζει πολύ σημαντικό ρόλο η εικονογράφηση, η οποία πλαισιώνει, αλλά και επαυξάνει την ιστορία σου. Πόσο δύσκολο ήταν να βρεθεί η εικονογράφηση που σου ταιριάζει;

Έχω σταθεί πολύ τυχερή σε αυτό το κομμάτι δεδομένου ότι το atelier των εκδόσεων iWrite αποτελείται από αξιόλογους και καταξιωμένους ανθρώπους με γνώση και εμπειρία πάνω σε αυτό το κομμάτι. Κατάλαβαν από την αρχή τις δικές μου πεποιθήσεις ως προς τις εικόνες που είχα φανταστεί και εμπιστεύθηκα απόλυτα τις δικές τους προτάσεις και ιδέες. Πρόκειται λοιπόν για μια επιτυχημένη συνεργασία και η διαδικασία κάθε φορά είναι κάτι που απολαμβάνω πολύ. Με ταξιδεύει ο τρόπος με τον οποίο δημιουργούμε πάνω σε αυτό. Η ιδέα και η σκέψη δίνει τις λέξεις κι αυτές με την σειρά τους γίνονται πινέλο και δίνουν την εικόνα και το συναίσθημα. Να αναφέρουμε επίσης πώς όλα τα σκίτσα είναι καμβάς και όχι φωτογραφικό υλικό, κάτι που επίσης με ικανοποιεί ως αποτέλεσμα αφού όπως ανέφερες κι εσύ πολύ σωστά, επαυξάνει την αφήγηση.

-Έχεις χαρακτηριστεί ως η “γαλάζια” συγγραφέας και προσωπικά ξέρω πόσο αγαπάς την θάλασσα. Μίλησέ μας λίγο για αυτή την ιδιαίτερη σχέση!

Αρχικά να ευχαριστήσω και δημόσια τον «νονό» για αυτόν τον αγαπημένο μου χαρακτηρισμό που είναι ο αξιόλογος συγγραφέας και πολύ καλός μου φίλος Παναγιώτης Ζαφείρης. Σε μια συνέντευξη που κάναμε μαζί για το MaxMag μέσα στην δική του αξιολόγηση και κριτική ματιά, με «βάπτισε» με αυτή την τόσο όμορφη φράση και τον ευχαριστώ από καρδιάς για αυτό. Φυσικά αυτό έχει την βάση του σε δυο άξονες. Ο ένας είναι η αγάπη που έχω για την θάλασσα. Την αγαπώ τόσο ώστε να αποφασίσω να γίνω χειμερινή κολυμβήτρια, κάτι που αν θυμάσαι συζητούσαμε και μαζί αστειευόμενες την δυσκολία των καιρικών συνθηκών. Η αλήθεια είναι πως δεν μπορώ να ζήσω μακριά από την θάλασσα. Κοντά της είμαι η Μαίρη που θέλω να είμαι. Ξαναγεννιέμαι, αδειάζει το μυαλό μου αλλά και γεμίζει από εικόνες και σκέψεις. Κάθε φορά με πάει εκείνη όπου θέλει να με πάει και την αφήνω. Η θάλασσα είναι ο έρωτας στον οποίο δεν μπορώ να αντισταθώ. Ο άλλος άξονας για τον χαρακτηρισμό «Γαλάζια συγγραφέας» είναι το στίγμα που έχω δώσει μέσα από τα δύο μου βιβλία σε εμφάνιση. Τα χαρακτηρίζει και τα δυο το γαλάζιο σε συνδυασμό με το λευκό. Δυο χρώματα που αγαπώ και θεωρώ πως είναι η προσωποποίηση της ελευθερίας της σκέψης και του νου. Κι αυτό είναι για εμένα η ανάγνωση ενός βιβλίου.

-Μελλοντικά τι να περιμένουμε από την Μαίρη Σάμου στο συγγραφικό κομμάτι; Θα μας επισκεφθείς στην Αθήνα για παρουσίαση;

Με το Παραμύθι για μεγάλους είχαν γίνει δυο παρουσιάσεις μια στην πόλη μου τα Ιωάννινα και μια πιο μετά στην Αθήνα. Παράλληλα και τα δυο ήταν στο Φεστιβάλ Βιβλίου Θεσσαλονίκης αλλά και προτεινόμενα στα βραβεία βιβλίων Public. Οι συνθήκες όμως τότε ήταν άλλες. Με τα νέα δεδομένα που είναι για όλους μας πρωτόγνωρα και δύσκολα, το Κάρμα Μια φορά για πάντα έκανε την πρώτη του παρουσίαση δια ζώσης στα Ιωάννινα στην αγαπημένη Μωβ Κουκουβάγια του επίσης καταξιωμένου συγγραφέα και αγαπημένου φίλου, Μίλτου Γήτα. Σκέψεις για μια ακόμη παρουσίαση στην Αθήνα αυτή τη φορά και με τα δυο μου βιβλία υπάρχουν και είναι κάτι που συζητάμε με τις εκδόσεις iWrite αλλά όλα θα εξαρτηθούν από την πορεία των πραγμάτων. Το μόνο σίγουρο είναι πως αν τελικά δεν καταφέρει να πραγματοποιηθεί, θα είμαστε εκεί με το νέο μου βιβλίο πάνω στο οποίο δουλεύω αυτόν τον καιρό.