Μόμπι Ντικ του Χέρμαν Μέλβιλ

Ένα από τα αριστουργήματα της αμερικανικής και παγκόσμιας λογοτεχνίας, το μυθιστόρημα του Χέρμαν Μέλβιλ θεωρείται από την πλειονότητα των κριτικών ισάξιο με τις αρχαίες ελληνικές τραγωδίες και τα έργα του Σαίξπηρ. Πρωτοεκδόθηκε στην Αγγλία στις 18 Οκτωβρίου 1851 με τον τίτλο Η Φάλαινα, και έναν μήνα αργότερα, στις 14 Νοεμβρίου 1851, κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ με τον τίτλο Μόμπι Ντικ ή Η Φάλαινα.

Ο Μόμπι Ντικ είναι μια θαλασσινή περιπέτεια γεμάτη συμβολισμούς και βαθύτερα νοήματα. Με αφηγητή τον ναύτη Ισμαήλ, παρακολουθούμε το ταξίδι του εμμονικού καπετάνιου Αχαάβ, ο οποίος έχει αφιερώσει τη ζωή του στο να εντοπίσει και να σκοτώσει μια θηριώδη λευκή φάλαινα, τη Μόμπι Ντικ. Σε προηγούμενη αναμέτρησή τους στη θάλασσα, το κήτος του είχε κόψει το πόδι, πυροδοτώντας μια ακατάπαυστη δίψα για εκδίκηση. Ο Μέλβιλ, που είχε εργαστεί πολλά χρόνια στη θάλασσα, σκιαγραφεί τον Αχαάβ ως έναν «άνθρωπο που δεν φοβάται Θεό, που μοιάζει με Θεό· υπέροχος άνθρωπος ο Καπετάν Αχαάβ».

Το πολυσέλιδο μυθιστόρημα παρουσιάζει την επικών διαστάσεων σύγκρουση ανάμεσα στον Αχαάβ και τη Μόμπι Ντικ — μια σύγκρουση που συμβολίζει την αιώνια μάχη ανάμεσα στον Άνθρωπο και τις δυνάμεις της Φύσης. Δεν αποτελεί μόνο μια συναρπαστική ναυτική περιπέτεια αλλά και ένα φιλοσοφικό στοχασμό πάνω στο καλό και το κακό, στην ανθρώπινη μοίρα και στα όρια της ανθρώπινης θέλησης. Παράλληλα, λειτουργεί ως ένα είδος εγκυκλοπαιδικού έργου, που προσφέρει πλήθος πληροφοριών για τη ζωή στη θάλασσα και τη φαλαινοθηρία.

Το βιβλίο κυκλοφόρησε σε μια εποχή κατά την οποία οι ΗΠΑ μεταμορφώνονταν από συνομοσπονδία αποικιών σε κράτος με επεκτατικές φιλοδοξίες (Πόλεμοι με Μεξικανούς και Ινδιάνους, Επέκταση προς τη Δύση) και βρίσκονταν στα πρόθυρα του Εμφυλίου Πολέμου, με έντονες κοινωνικές αντιθέσεις ανάμεσα σε Βορρά και Νότο. Ήταν όμως και μια εξαιρετικά δημιουργική περίοδος για τα αμερικανικά γράμματα.

Το 1850 ο Ναθάνιελ Χόθορν δημοσίευσε το δικό του αριστούργημα, Το Άλικο Γράμμα, μια βαθιά μελέτη για το καλό και το κακό, η οποία επηρέασε σημαντικά τον φίλο και γείτονά του Μέλβιλ στη συγγραφή του Μόμπι Ντικ. Το 1852 η Χάριετ Μπίτσερ Στόου εξέδωσε την Καλύβα του Μπαρμπά-Θωμά, ένα από τα πιο ευπώλητα βιβλία στην αμερικανική εκδοτική ιστορία. Ωστόσο, το έργο του Μέλβιλ αρχικά πέρασε απαρατήρητο και δέχτηκε κυρίως αρνητικές κριτικές. Μόνο στη δεύτερη δεκαετία του 20ού αιώνα αναγνωρίστηκε από τους Μοντερνιστές η πραγματική σπουδαιότητά του, οδηγώντας την Αμερική να ανακαλύψει έναν μεγάλο συγγραφέα.