Σκέψου λίγο, επέστρεψε στα παιδικά σου χρόνια. Σκέψου δημοτικό, γυμνάσιο, λύκειο. Σβήσε για λίγο τις πραγματικές σου αναμνήσεις, και φαντάσου πως είσαι ένα κανονικό παιδί σαν τα άλλα, και ζεις την σχολική σου ζωή. Ξυπνάς, πηγαίνεις σχολείο, μιλάς με τους φίλους σου, βγαίνεις διάλλειμα, σημειώνεις. Τα πηγαίνεις καλά σχεδόν με όλους, έχεις επαφή με τους περισσότερους συμμαθητές σου, αν και μερικούς δεν τους συμπαθείς.

Δεν συμπαθείς κάποια συγκεκριμένα άτομα. Είναι μια παρέα, που έχει κάνει στόχο κακεντρέχειας έναν συμμαθητή σου. Τον βρίζουν, του μιλάνε άσχημα, τον κοιτάνε και ψιθυρίζουν και γελάνε. Τον ενοχλούν στα διαλλείματα, του πετάνε χαρτάκια που πάνω έχουν γράψει χυδαιότητες και προσβολές. Του πετάνε μολύβια, σβηστήρες, πίσω από την πλάτη της καθηγήτριας. Μετά βγάζουν φήμες, άσχημες φήμες, και στρέφουν τους υπόλοιπους εναντίον του, χωρίς να ισχύει τίποτα από αυτά που λένε. Αυτή η παρέα, είναι οι «δυνατοί» του σχολείου. Βρίσκονται μέσα στο δεκαπενταμελές, τους συμπαθούν οι περισσότεροι, οργανώνουν ωραία πάρτυ, οργανώνουν και τους σχολικούς χορούς, έχουν προσεγμένη εμφάνιση και πάντα έρχονται στο σχολείο ντυμένοι με την τελευταία τάση της μόδας. Οι καθηγητές τους λατρεύουν, γιατί είναι και άριστοι μαθητές, έχουν και λέγειν.

Μα εσύ βλέπεις κάτι διαφορετικό σε αυτούς, κάτι άσχημο, που δεν σου αρέσει. Και βλέπεις και τον συμμαθητή σου, που υπομένει σιωπηλά κάθε κοινωνικό τους βασανιστήριο. Τον βλέπεις με πρησμένα, κόκκινα μάτια, με αναψοκοκκινισμένα, νωπά μάγουλα. Τον βλέπεις με χοντρές ζακέτες, και κουκούλα. Τον βλέπεις να κοιτάει κάτω συνεχώς, να μην μιλάει. Στο διάλλειμα, τρώει μόνος τους, σε κάποια απόμακρη γωνιά της αυλής.

Παρατηρείς αυτή την κατάσταση κάθε μέρα, νιώθεις ένα τσίμπημα με κάθε νέο «χουνέρι» που βλέπεις να συμβαίνει μπροστά σου. Θες κάτι να κάνεις, μα δεν ξέρεις τι. Οι καθηγητές δεν δίνουν σημασία, θεωρούν πως με μια ενημέρωση μια φορά τον χρόνο, το πρόβλημα λύνεται, δεν υπάρχει. Στους γονείς δεν μπορείς να μιλήσεις, ο καθένας έχει τα προβλήματα του, δεν θα ασχοληθούν. Ίσως να μιλήσεις στους φίλους σου, θα σου πουν πως και αυτοί νιώθουν άσχημα και θα μείνει εκεί.

Μετά από σκέψη, αποφάσισες να προσπαθήσεις κάτι. Μια μέρα, πήγες και πήρες ένα σακουλάκι με ζελεδάκια. Το επόμενο πρωί, στο πρώτο διάλλειμα, εντόπισες στον συμμαθητή σου. Καθόταν μόνος του, έτρωγε. Απέναντι η παρέα των «άριστων», κοιτούσαν, γελούσαν.

Πλησίασες τον συμμαθητή σου, έκατσες δίπλα του. Σε κοίταξε με την περιφερειακή του όραση, δεν σήκωσε κεφάλι. Πήγε να φύγει μα του μίλησες.

«Θες λίγα ζελεδάκια;»

Αυτή την φορά όντως σε κοίταξε. Σε κοιτούσε για λίγα δευτερόλεπτα. Πήρε ένα ζελεδάκι και το μασούλησε.

Του έπιασες την συζήτηση, κι ας μην μιλούσε πολύ. Στο επόμενο διάλλειμα, έκανες το ίδιο. Το έκανες και τις επόμενες μέρες. Ήρθε και η παρέα σου μαζί, γιατί ήθελες να είσαι και μαζί τους. Κάθε μέρα, ήσουν μαζί με αυτό το παιδί, κάνατε παρέα, ανοιγόταν ακόμη περισσότερο. Τα άτομα που τον ενοχλούσαν, συνέχισαν να τον ενοχλούν, μα τον υπερασπιζόσουν με κάθε ευκαιρία. Έτσι, «τα καψόνια» μειωνόντουσαν σιγά-σιγά. Ο συμμαθητής σου σταμάτησε να έχει πρησμένα μάτια και κατέβαζε και την κουκούλα που και που.

Είχε πια φίλους που τον υπερασπιζόντουσαν. Μπορούσε να πάρει μια ανάσα.

Η σχολική σας ζωή συνεχίστηκε. Τα χρόνια πέρασαν, σχολές, δουλειές, μετακομίσεις. Χάθηκες με τους περισσότερους από την περιοχή που μεγάλωσες, είχες ξεκινήσει μια άλλη ζωή, αυτή του ενήλικα εαυτού σου.

Ένα τυχαίο πρωινό, στον γυρισμό από το περίπτερο, ενώ περπατούσες στο πεζοδρόμιο, συνάντησες αυτόν τον συμμαθητή σου μπροστά. Είχε μεγαλώσει, είχε αλλάξει, και είχε μια κοπέλα δίπλα του, της κρατούσε το χέρι. Χαμογελάσατε, δώσατε τα χέρια, πιάσατε μια μικρή συζήτηση, μετά από χρόνια. Κάποια στιγμή, αυτός γύρισε και κοίταξε την κοπέλα του και της είπε:

«Αυτό το παιδί ήταν το μόνο που μου μίλησε, όταν όλοι με είχαν κάνει στην άκρη»

Πως θα ένιωθες τότε;

Τα παιδιά δεν ξεχνάνε, ειδικά τον σχολικό εκφοβισμό ή αλλιώς, bullying. Σήμερα είναι η πανελλήνια ημέρα κατά της σχολικής βίας και του εκφοβισμού.

Ένα φαινόμενο τόσο επικίνδυνα ψυχοφθόρο, μα ταυτόχρονα τόσο συνηθισμένο, που έχει γίνει απλή καθημερινότητα για τις σύγχρονες κοινωνίες.  

Σχολικός εκφοβισμός είναι το φαινόμενο της ψυχολογικής ή σωματικής βίας από παιδιά προς άλλα παιδιά, εντός του σχολικού περιβάλλοντος. Μπορεί να πάρει πολλές μορφές, από λεκτική βία (χρήση προσβολών, βωμολοχιών, διάδοση κακεντρεχών κουτσομπολιών), σωματική βία, εσκεμμένο κοινωνικό αποκλεισμό, έως ακόμα και σεξουαλική παρενόχληση ή κακοποίηση.

Κατά βάση, αυτό το φαινόμενο ξεκινάει από ανήλικους μαθητές που αντιμετωπίζουν οι ίδιοι προσωπικά και/ή εσωτερικά προβλήματα, και εργαλειοποιούν τον σχολικό εκβιασμό σε μια προσπάθεια να νιώσουν ανώτεροι, δυνατότεροι και να εκφράσουν κάπως τα δικά τους εσωτερικά προβλήματα, που είναι σχεδόν αδύνατον να κατανοήσει και να αντιμετωπίσει με υγιή τρόπο, ένα παιδί.

Με βάση έρευνες του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας, Νευροεπιστημών και Ιατρικής Ακριβείας «Κώστας Στεφανής» (ΕΠΙΨΥ) από το 2018, ένας στους 5 εφήβους (19,1%) αναφέρει πως έχει υποστεί σχολικό εκφοβισμό, ενώ ένας στους 7 εφήβους (14,2%) παραδέχεται ότι προέβη ο ίδιος σε εκφοβιστικές συμπεριφορές απέναντι σε άλλους μαθητές.

Επιπλέον, ένα μικρό αλλά όχι ασήμαντο ποσοστό εφήβων (2,6%) αναφέρουν ότι αντιμετωπίζουν εκφοβισμό αρκετές φορές μέσα σε μια εβδομάδα.

Τεράστια αύξηση θυμάτων έχει σημειωθεί και μέσω ηλεκτρονικού εκφοβισμού. Η ανεξέλεγκτη εξέλιξη του διαδικτύου, ο πλουραλισμός κοινωνικών δικτύων, και οι ατέλειωτες δυνατότητες που προσφέρουν, βοηθάνε στον περαιτέρω εκφοβισμό και μέσω ηλεκτρονικών μηνυμάτων ή προσβλητικών δημοσιεύσεων.

Συνηθέστερες αφορμές σχολικού εκφοβισμού

Με βάση την ίδια έρευνα, παιδιά και έφηβοι των οποίων οι οικογένειες ανήκουν σε χαμηλότερα επίπεδα οικονομικών τάξεων, ή με άλλα λόγια, τα παιδιά φτωχότερων οικογενειών, αντιμετωπίζουν το μεγαλύτερο ποσοστό σχολικού εκφοβισμού.

Δεύτερη αφορμή στην σειρά, είναι οι διαφορές σε εθνικότητα και/ή φυλή, ενώ θρησκευτικοί λόγοι έρχονται τρίτοι.

Έπειτα, άλλοι συνηθισμένοι λόγοι που ορισμένα παιδιά δέχονται bullying, είναι οι ιδιαιτερότητες στην εμφάνιση (π.χ. σιδεράκια, γυαλιά μυωπίας, χαρακτηριστικά προσώπου), η πιθανή έκφραση σεξουαλικού προσανατολισμού (ομοφοβικές και τρανσφοβικές εκδηλώσεις εκφοβισμού) ή ορισμένες μορφές αναπηρίας.

Επιπτώσεις του εκφοβισμού

Οι επιπτώσεις του σχολικού εκφοβισμού μπορούν να γίνουν πολύ σοβαρές. Η συνεχής έκθεση σε βίαιες συμπεριφορές, επηρεάζει άμεσα τον ψυχισμό ενός παιδιού, μειώνοντας την αυτοπεποίθηση του και την αυτοεκτίμηση του. Μπορεί να δημιουργήσει έντονα συναισθήματα κατάθλιψης, κοινωνικού άγχους και στρες. Οδηγεί τα παιδιά στη δημιουργία «άμυνας» και ψυχολογικών «τειχών» ή ακόμα χειρότερα, στην μετατροπή τους από αδύναμα παιδιά σε βίαιους ενήλικες, λόγω καταπιεσμένων, αρνητικών συναισθημάτων.

Υπάρχουν άπειρες περιπτώσεις παιδιών και εφήβων, που λόγω σχολικού εκφοβισμού, έχουν προχωρήσει σε πράξεις αυτοτραυματισμού ή μέχρι και σε απόπειρες αυτοχειρίας.

Το πρόβλημα αυτό, δυστυχώς, δεν μπορεί να φύγει απο μόνο του. Το σχολικό περιβάλλον είναι μια μικρογραφία της κοινωνίας μας εξάλλου και είναι αναγκαίο να προσπαθήσουν οι ενήλικες και οι ανάλογοι υπεύθυνοι, να μειώσουν στο ελάχιστο αυτό το φαινόμενο και την συχνότητα με την οποία εμφανίζεται. Καλώς ή κακώς, οι προγραμματισμένες ενημερώσεις σε μορφή εκδηλώσεων, εν μέσω σχολικού χρόνου, δεν είναι αρκετές.

Οι γονείς και κηδεμόνες πρέπει να βρίσκονται άμεσα δίπλα στα παιδιά, να τους εξηγούν τις επιπτώσεις των πράξεων τους και να φροντίζουν για την ομαλή, συναισθηματική και ψυχολογική τους ανάπτυξη. Όπως επίσης, και οι καθηγητές και δάσκαλοι, να μην κοιτάνε από την άλλη, αλλά να αντιμετωπίζουν το πρόβλημα κοιτώντας το στα μάτια. Να δείχνουν τον σωστό δρόμο στους μαθητές και να καταδικάζουν με επιμορφωτικό και υγιή τρόπο τις βίαιες συμπεριφορές.

Τα παιδιά δεν ξεχνάνε. Ας φροντίσουμε να έχουν να θυμούνται κάτι όμορφο.